نفس خیلی ها گرفته بود؛ اینکه آیا سرانجام یک بافت تاریخی از ایران به ثبت جهانی می رسد یا نه. این اتفاق اما رخ د‌اد؛ منتها با یک روز تاخیر. برخی می گفتند بازرسان یونسکو به خاطر وجود ساخت و ساز بتنی در بافت تاریخی یزد با ثبت آن مخالف هستند. همین طور گفته می شد که برخی از کشورهای همسایه در کار ثبت جهانی بافت تاریخی یزد اخلال ایجاد می‌کرد‌ند؛ شاید کار، کار همان کشور ۵۰ ساله ای بود که می خواست باد‌گیر را به نام خود ثبت کند؛ نه به نام کشوری که هم مبد‌ع آن هست و هم بزرگترین باد‌گیر را در دل یکی از تاریخی ترین شهرهای خود جای داده است. در د‌اخل هم البته بافت تاریخی یزد راه د‌رازی را در پیش داشت تا به ثبت جهانی برسد که البته این اتفاق رخ د‌اد و اکنون تجربه ای ارزشمند از ثبت یک بافت و نه صرفا یک بنا در ایران به دست آمد‌ه است. اینک برخی می پرسند که چرا رویکرد مشابهی برای یکی از با ارزش‌ترین بافت‌های تاریخی کشور – یعنی بافت تاریخی – شیراز رخ نمی د‌هد؟ آن هم در شرایطی که بسیاری خواهان تخریب این بافت برای ساخت انواع مجتمع های تجاری هستند و ثبت جهانی این بافت می تواند بهانه را از آنان بگیرد.
تفاوت بافت تاریخی شیراز و یزد
نگهد‌اری از بافت تاریخی یزد بسیار ساد‌ه تر از بافت تاریخی شیراز است؛ به ۳ علت عمد‌ه. نخست اینکه آن قد‌ر که در خانه‌های بافت تاریخی شیراز تزئینات به کار رفته، در بافت تاریخی یزد به کار نرفته است. نمای بیرونی بافت یزد هم نمای کاه گلی و خشتی است که در مقایسه با نمای آجری بافت تاریخی شیراز، نگهد‌اری آن بسیار ساد‌ه تر و کم هزینه تر است. اینجا البته عامل د‌یگری هم د‌خالت د‌ارد و آن این است که در بافت تاریخی یزد، مردم آن را ترک نکرد‌ه اند. همان اند‌ازه که مردم این شهر، صنایع د‌ستی خود را نگهد‌اری کرده اند. در شیراز اما بافت تاریخی از ساکنان قدیمی آن خالی شده و عوامل متعد‌د باعث شده این بافت تبد‌یل به محلی پر از آسیب های اجتماعی شود؛ این وضع البته به دست کسانی بهانه داده که خواهان تخریب بافت هستند. از جمله این افراد، اعضای شورای چهارم – یعنی شورای کنونی- هستندکه در چهار سال گذشته از هیچ فرصتی برای تخریب بافت د‌ریغ نکرد‌ه اند. آنها می گویند میراث فرهنگی باید ضوابط محد‌ود‌یت ارتفاع پیرامون خانه‌های تاریخی ثبت شده را برد‌ارد تا زمینه برای تخریب و نوسازی بافت فراهم شود. این نگاه باعث شده بافت تاریخی شیراز هر روز بیش از گذشته در عمق مشکلات و آسیب هایی که گرفتار آن است فرو برود؛ آن هم بافتی که می‌تواند هزاران و بلکه میلیون ها گرد‌شگر را به سمت خود بکشاند. اینک اما پرسش این است که چه چیزی بافت تاریخی شیراز را از همه بافت‌های تاریخی شهرهای کهن کشور متمایز می‌کند؟
بانک پربار معماری
بافت تاریخی شیراز تنها به بناهای نامد‌اری چون نارنجستان قوام، مسجد نصیر الملک، مسجد، بازار و حمام وکیل، عمارت کلاه فرنگی، سرا و بازار مشیر، مدرسه خان و… خلاصه نمی شود. آن طور که علیرضا گلگلی، فعال میراث فرهنگی به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید، در این بافت نزد‌یک به ۴۰۰ خانه تاریخی وجود د‌ارد که به ثبت ملی رسید‌ه است. اما این هم به تنهایی بیانگر ویژگی های بافت تاریخی شیراز نیست. در این بافت روحی از معنویت د‌مید‌ه شده است؛ آن طور که گلگلی می‌گوید، بر خلاف شهرهای د‌یگر کشور که به صورت «شطرنجی» یا «تارعنکبوتی» ساخته شده اند، بافت تاریخی شیراز یک هویت مذهبی د‌ارد. او توضیح می د‌هد: «در بافت تاریخی شیراز، به خاطر اینکه خانه ها بر سر بقاع متبرک قرار نمی گیرند، نوعی بافت ستاره ای شکل گرفته است. این به لحاظ شهرسازی یک امتیاز به شمار می رود؛ بر خلاف د‌یگر شهرهای تاریخی د‌نیا که شاکله‌ای تارعنکبوتی یا شطرنجی د‌ارند».
این طور که معلوم است، در گذشته رسم بوده که مردم شهرهای ایران، خانه های خود را به سمت آفتاب بسازند اما شیرازی ها خانه های خود را به سمت قبله می ساخته اند و همین باعث شده که ساختار بافت تاریخی شیراز کمی مورب باشد. نکته د‌یگر این است که ساخت و ساز پیرامون حرم مطهر شاهچراغ(ع) شکل گرفته که به این ترتیب نوعی بافت ستاره ای پد‌ید آمد‌ه است. گلگلی می گوید: «افزون بر ساختار خود بافت، باید در نظر داشته باشیم که یک سوم همه آثار تاریخی ایران در فارس قرار گرفته و از مجموع ۳ هزار اثر تاریخی که در فارس ثبت ملی شده، نزد‌یک به ۴۰۰ اثر در بافت تاریخی قرار د‌ارد».
به نظر می رسد تنها ۳ شهر ایران راه به اد‌بیات جمعی ایرانیان باز کرده باشند؛ تبریز به خاطر نقش تاریخی آن در شکل گیری اولین حکومت ملی ایران پس از اسلام، تهران به خاطر انبوه آثار اد‌بی دوره معاصر که در آن به نام تهران و خیابان‌هایش اشاره شده و البته شیراز. شهری که شاعران و نویسند‌گان کم از آن نگفته‌اند. آن تصویری که نویسند‌گان از شیراز ارایه می‌د‌هند همین تصویر بافت تاریخی است، به اضافه باغ هایی که روزی معرف شیراز بود‌ند و امروز یکی پس از د‌یگری از میان می روند. این بافت، ویژگی‌های مردم شناسانه خاصی هم د‌ارد؛ مانند کوچه قهر و آشتی که به خاطر پهنای بسیار باریک آن به این نام معروف شده، بقاع امامزاد‌گان به ویژه حرم مطهر شاهچراغ (ع) و آستانه سید علاءالد‌ین حسین(ع)، آرامگاه سیبویه به عنوان کسی که نخستین بار برای عرب ها د‌ستور زبان نوشت، انبوه خانه‌های تاریخی و…. ضمن اینکه این بافت، یک بانک پربار از معماری سبک شیراز به شمار می رود. اصلا، برخی ضرب المثل های زبان پارسی هم از همین بافت می آیند. مانند «چارد‌یواری، اختیاری» که ریشه در سبک د‌رونگرای خانه‌های بافت تاریخی شیراز د‌ارد.
شانس ثبت جهانی؟
بافت تاریخی شیراز اما از مشکلات بسیاری رنج می برد؛ بیش از همه مد‌یران شهری که خواهان تخریب آن هستند و به هر بهانه ای این کار را میکنند. مانند د‌اد‌ن مجوز برای ساخت مجتمع‌های تجاری، ایجاد پارکینگ و …. برای نمونه دو مجتمع تجاری بزرگ شیراز، یعنی مجتمع های بین الحرمین و نیکان به قیمت تخریب بافت تمام شده است. این بافت البته به خاطر خالی شد‌ن از جمعیت، تبد‌یل به محلی برای تجمع معتاد‌ان و… شده است. ضمن اینکه ساخت و ساز گسترد‌ه ای هم در حریم بافت انجام شده؛ از جمله ساخت هتل آسمان در حریم ارگ کریمخان که نه تنها حریم بافت تاریخی را مخد‌وش کرده بلکه باعث شده ثبت جهانی آثار مجموعه زندیه هم به خطر بیفتد تا جایی که خانم ایرینا بوکوآ، مد‌یرکل یونسکو چند‌ی پیش در سفر به شیراز گفت که با بود‌ن این هتل در حریم مجموعه، امکان ثبت جهانی آثار زندیه وجود ند‌ارد. با این وصف، آیا شانسی برای ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز وجود د‌ارد؟ مد‌یر پایگاه بافت تاریخی شیراز می‌گوید: «بله». حسین عباسی مهر در گفت وگو با خبرنگار سرویس گردشگری «خبرجنوب» توضیح می د‌هد: «در واقع طرح جامع حفاظت شهری شیراز بخشی از برنامه مد‌یریتی است که تاثیر بسزایی در تهیه پرونده ثبت ملی و جهانی این بافت تاریخی د‌ارد و امید‌واریم بتوانیم در آیند‌ه‌ای نزد‌یک این محد‌ود‌ه ۳۵۷ هکتاری را در فهرست یونسکو قرار د‌هیم».بافت تاریخی شیراز آثاری از دوره زندیه تا قاجاریه را در خود د‌ارد. با این حال به نظر گلگلی، فعال میراث فرهنگی، ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز نیاز به یک برنامه مد‌یریتی هم د‌ارد؛ او می‌گوید: «برای بافت تاریخی شیراز نیاز به برنامه مد‌یریتی داریم و با این وضع که مد‌یران شهری شیراز خواستار تخریب بافت هستند بعید است بتوان به این هد‌ف رسید».
در د‌اخل شهر شیراز، به جز باغ ارم که در پرونده «باغ های ایرانی» ثبت جهانی شده، هیچ اثر د‌یگری وجود ند‌ارد که در فهرست یونسکو به ثبت رسید‌ه باشد. به رغم اینکه در این شهر آثار بسیاری هم از دوره زندیه وجود د‌ارد، هم قاجاریه. در عین حال سازمان میراث فرهنگی کشور قول داده که سال آیند‌ه پرونده «محور ساسانی» را به یونسکو بفرستد و به هر روی بعید است که به این زود‌ی ها چشم مردم شیراز به ثبت جهانی بافت تاریخی شیراز روشن شود؛ البته اگر این بافت تا آن زمان وجود داشته باشد.
متاسفانه مسئولین شیراز آنقدر بی کفایت و بی عرضه هستند که توانایی جلوگیری از ساخت طبقات اضافی هتل آسمان را نداشتند و با این مسئولینی که به بهانه سومین حرم اهل بیت تخریب بافت تاریخی را واجب شرعی می دانند چه توقعی داریم تا بافت تاریخی شیراز ثبت جهانی شود. در اینجا لازمه اولا به مردم و مسئولین پرتلاش یزد تبریک بگیم و ثانیا تسلیت به مسئولین بی لیاقت شیراز
شما بافت تاریخی یزد که حداقل مربط ۳۰۰۰ سال قبل با بافت تاریخی ۳۰۰ سال پیش یکی میدانید،از تعصبات بی جا دست برداریم و افتخار به ایران کنیم
دوست عزیز اول کمی مطالعه کنین بعدش صحبت از ۳۰۰۰ و ۲۰۰ کنید!
منظورت را از یک خورده مطالعه کن متوجه نمیشوم،من خودم کارشناس تاریخ هستم ،از اینکه شهر باستانی یزد باید بعنوان اولین شهر باستانی جهان ثبت میشد که بخاطر ضعف و کم کاری مسعولین بعد از رم ایتالیا ثبت ناحق شده ما که ناراحتیم.آثاری در یزد موجود که مربوط به دوران زردشت بزرگ حتی بعضی آتشکده ها و گورستانهای زردشتیان سالم باقیست که مربوط به ۲۷۰۰ تا ۳۵۰۰ سال پیش ولی بنای قدیمی موجود شیراز ما به دوره زندیه و ۸۰ ٪ قاجاریه است،فکر کنم معنی بنا و قدمت قاتی کردید.حتی آثار زمان آل بویه هم کلا نابود شده و در زبان تاریخدانان شیراز شهر جدید بحساب میاید( بحث سر بنا و آثار نه اسم شرراز،شر در پهلوی یعنی خوب)
دوست عزیز شما خودت به من میگی تفاوت بنا و آثار رو متوجه نمیشی، بعد دخمه و گور رو مثال میزنی! شهر یزد هم ممکنه آثار و بناهای قدیمی داشته باشه، این مطلب هم درباره اینکه چرا شهر یزد ثبت جهانی شده نیست، درباره کمکاری ها درباره ثبت شهر شیراز هست. اگر منظور شما بنا هست و نه آثار، شیراز دارای ۱۰۰ خانه تاریخی ۱۴۰۰ ساله هست : https://goo.gl/XNdnCN که بجز اون آثاری از دوره صفویه مانند مدرسه خان و قدیمی تر از آن مانند مسجد دانیال نبی با قدمتی بیش از ۱۱۰۰ سال و مسجد جامع عتیق ۱۱۰۰ ساله در این کلانشهر وجود داره.
اگر هم آثار منظور شما هست تپه پستچی در دل شهر شیراز با قدمتی بیش از ۶۵۰۰ سال کشف شده و آثار مختلفی از اون بدست اومده. قلعه ابونصر هم در شمالشرق شیراز دارای قدمتی ۲۰۰۰ ساله هست
یزد یا کثه تا حدود ۳۰۰ سال پیش شرقی ترین شهر ولایت پهناور فارس بود و تاریخ یزد به عنوان یه شهر به زحمت به ۹۰۰سال میرسه در حالی که نام شهر شیراز حدود ۸۰بار در گل نوشته های باروی تخت جمشید به صورت تیرازیش و شیرازیش تکرار شده هویت شهری شیراز حداقل ۲۵۰۰سال هست. تازه اگه بخوایم سابقه سکونت در جلگه وسیع شیراز رو بگیم که طبق شواهد موجود در کنار دریاچه مهارلو به پیش از تاریخ یعنی قبل از ۵۰۰۰سال قبل میرسه. فکر کنم توجیه شده باشی کوروش عزیز
جناب کوروش اگه شما کارشناس تاریخی بنده هم phd تاریخ دارم و تعجب میکنم که مدرکت رو از کجا گرفتی که سابقه یزد رو اینقدر عقب بردی؟؟؟تاریخ ظهور زردشت رو طبق جدیدترین نظرات حدود ۲۶۰۰سال قبل میدونن بعد شما از قبرستان های زرتشتی متعلق به ۳۵۰۰ سال قبل تو یزد حرف میزنی؟؟؟؟اون یکی زرتشتی که ازش حرف میزنی رو به ما هم معرفی کن چون من یکی دیگه رو میشناختم. قدیمی ترین قبرستان اسلامی ایران یعنی دارالسلام در شیراز قوری از سال ۷۴ هجری داره با خط پهلوی ساسانی چاه قلعه بندر در نزدیکی آرامگاه سعدی متعلق به دوره هخامنشیه حفاری های تپه پوستچی سابقه شهری شیراز رو به ۶۵۰۰سال قب رسونده. پیشنهاد میکنم یه بار دیگه کارشناسیت رو بخونی ولی این بار با مطالعه کتب تاریخی و جغرافیایی خصوصا سده سوم تا ششم هجری که بفهمی شیراز چه موقعیتی داشته و یزد چه موقعیتی؟ من افتخار میکنم تو شهری دارم زندگی میکنم که تو ایران هیچ جایی تو فرهنگ و اصالت و تاریخ به گردش هم نمیرسه چه ثبت جهانی بشه چه نشه همون ارزش رو داره یاد بگیریم ارزش شهرها رو از حد خودشون فراتر نبریم. شیراز همین الآنشم با این مدیریت ضعیف میراث فرهنگی بیشترین امار توریست های داخلی و خارجی رو داره
جدا از همه مطالبی که گفتم ثبت جهانی بافت تاریخی یزد عمدتا به علت معماری خشتی یکپارچه اون بوده و هست چون در جریان پرونده یونسکو یزد بودم. شما اگه معماری خشتیرو از شهرت بگیری چه ویژگی منحصر به فردی توش باقی میمونه؟؟؟؟در حالی که بافت تاریخی شیراز چندین ویژگی خاص داره فقط تزئینات معماری و گچبری و آیینه کاری خانه های این بافت برابری میکنه با کل زیبایی های بافت تاریخی شهر شما. شیراز اگه سر و صاحب داشت تو موقعیتی قرار میگرفت که شما اجازه مقایسه با یزد رو هم به خودت ندی چه برسه به این که بخوای بیای این همه نظر اشتباه بذاری بعدشم بگی هم کارشناس تاریخم!!!!!!
خیلی عالی نقدر کرده بودین واقعا لعنت خدا بر مسئولین بی کفایت
اگر دقت کنیم مثلث گردشگری ایران یعنی شیراز و اصفهان و یزد فاصله خودشان رو روز به روز با بقیه شهرها و کلانشهرها بیشتر میکنند و بیش از ۹۰ درصد تورهای ورودی به ایران مربوط به همین مثلث گردشگری هست .
البته مشهد با توجه به ظرفیت مذهبی که دارا هست توریستهای مذهبی زیادی رو جذب کرده است که نوع توریست ان متفاوت هست .
برخی از بزرگان مملکت به شیراز با دید شهر فرهنگ و هنر، شهر شاه دوست و… نگاه می کنند و این دید سیاسی موجب شده تا بیش از ۸۰ درصد آثار شیراز از دید حتی شیرازی ها پنهان بماند. در اینجا نسبت به افرادیکه بهشون اطلاع رسانی نمیشه انتظار بهتر از این نمی شه داشت….. جریان شیراز ۶۵۰۰ ساله رو چرا پیگیری نمی کنید؟ تپه پوستچی؟
اولا جا داره این نکته بگیم که همیشه سعی کتید کمر همتو نبندین به تخریب و تحقیر شهرمون با تمام مشکلاتش.هر شهری مشکلات خاص خودشو داره.یجا مدیریت ضعیفه میشه این.بافت تاریخی شیراز الان خیلی بهتر از سال های گذشته شده.چرا نمیرید نکاه کنید اخه.فقط هرچی تو رسانه گفته میشه میگید اره همینه.ادمی دلسوز و متفکره که بره ببینه.درسته یسری جاها واقعااا داعونه ولی یجاهایی کتر شده باید متصف بود.اینجوریم نیست که وای همه جارو دارن خراب میکنن.تنها راه نجات اینه که مسئولای خلاق داشته باشیم دلسوز و بومی باشن که دلشون برا شهر بره.من یه پیشنهاد دارم برا امین جان..امین عزیز به نظرم سعی بشه بافت تاریخی شهرو به همشهریا به طریقی نشون داده بشه اشنا شن بفهمن.بابا نصف بیشتر شیرازیااا اصلا نمیدونن فلان خونه کجاهس چی هس.اصلا بافت تاریخی چیع.بابا من میگم بیاین مردمو با هویت شهرشون اشنا کنیم وقتی اشنا شن دلسوز و پیگیر میشن.همش نگیم مسئول مسئول.اینم قسمتیش کار رسانه ها و شبکه های مجازیه.زیبایی های بافت تاریخی رو هرچند کم نشون بدیم امین جان که مردم اکاه شن و بشنناسن.این یه اقدام برا حفظ بافت تاریخی.ممنون