«خبرجنوب» نوشت: زخمی است، زخمی پروژه های کوچک و بزرگ و نیمه کاره. زخمی است، زخمی توسعه نیافتگی.
فارس سالهاست که با پیامدهای توسعه نیافتگی سر می کند؛ یک روز بیکاری امانش را میبُرد و روز دیگر خشکسالی. اکنون به جای صنعت که روزی رویای فارس بود، آسیب های اجتماعی سربرمیآورند. اگر گاهی مسئولان می آیند و استان را زخمی پروژه های به اصطلاح عمرانی می کنند هم اغلب یا اقلیم استان را نادیده می گیرند و یا هرگز پروژه هایشان را به بهرهبرداری نمیرسانند؛ این می شود که از فارس تنها یک چیز میماند، استانی توسعه نیافته و پر مشکل.
سازه های نیمه کاره و رها مانده
شاید در هیچ دوره از تاریخ معاصر مانند سال های ۸۴ تا ۹۲ فارس، زخمی پروژه های عمرانی نشده باشد. همین الان ۲ هزار و ۷۰۰ پروژه عمرانی در گوشه کنار فارس نیمه کاره مانده بدون اینکه پشتوانه مالی و مطالعاتی داشته باشد. کلنگ اغلب این پروژه ها را دولت های نهم و دهم به زمین زدهاند و بعد از استفاده تبلیغاتی خود، آنها را به حال خود رها کرده اند. چه اینکه بسیار پیش آمد دولت قبل گوشه و کنار استان را زخمی پروژههای عمرانی کرد و هرگز نتوانست یکی از آنها را هم به بهره برداری برساند. نمونه اش، ۱۱ پتروشیمی که اصلا در فارس به خاطر محدودیت منابع آب قابلیت اجرا ندارند و اگر روزی به بهره برداری برسند جز بحرانهای روزافزون بر مشکلات فارس نخواهند افزود. اگر هم پروژهای در دولت گذشته به بهره برداری رسیده آنقدر مشکل زا بوده که مسئولان کنونی را به فکر رفع مشکلات آن انداخته است. نمونهاش ایستگاه قطار شیراز- اصفهان که به خاطر ندانم کاری دولت قبل در جاده صدرا ساخته شد ولی اکنون مسئولان در فکر ساختن ایستگاهی دیگر در نقطه دیگری از شهر هستند. اما کسی بابت هزینه ای که صرف ساخت این ایستگاه شد سخنی به میان نمی آورد. اینک، مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید که دولت به خاطر تعهدات دولت های گذشته چاره ای جز اجرای طرحهای مصوب ندارد. او ادامه می دهد: «گاهی برای پروژه ای که به ۲ میلیارد تومان اعتبار نیاز داشته با ۲۰ میلیون تومان عملیات اجرایی را شروع کردهاند؛ با این تصور که منابع مالی دولت نامحدودند حال آنکه اینها مانند هر پروژه دیگری با محدودیت منابع روبرو هستند.» این طور که عنایت ا… رحیمی می گوید؛ تکمیل این پروژه ها ۱۵ سال به طول میکشد و مجموع اعتبارات ۱۷ سال استان را نیاز دارد. در عین حال دولت یازدهم تکمیل پروژههای با بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی را در اولویت گذاشته بلکه بتواند آنها را به بهره برداری برساند. از میان پروژه های عمرانی فارس شاید هیچ کدام به اندازه پروژه های راه آهن دارای اهمیت نباشد. فارس اکنون با یک خط راه آهن تک مسیر به نوعی در بن بست ریلی قرار دارد و راه آهن هرگز آن طور که باید درآمدزا نشده است. دولتهای گذشته پروژه هایی برای گسترش راه آهن شیراز به سمت بوشهر و همچنین گل گهر- بندر عباس در نظر گرفته اند ولی از میان همه آنها تنها راه آهن شیراز – بوشهر، آن هم از سمت استان بوشهر پیشرفت فیزیکی نه چندان چشمگیری دارد. رحیمی می گوید: «در دولتهای نهم و دهم ایستگاه و مسیر قطار شیراز را تغییر دادند. اکنون ما با پروژه های خط دوم راه آهن شیراز – اصفهان روبرو هستیم و روی راه آهن شیراز- بوشهر، شیراز- فراشبند، عسلویه کار میکنیم، حال آنکه منابع مالی بسیار محدود است.»به باور بسیاری، فارس میتواند مسیر ارتباطی بسیاری از مناطق کشور باشد ولی این استان از داشتن یک کیلومتر آزادراه هم محروم است. راه آهن شیراز – اصفهان هم با محدودیت منابع مالی روبروست و اگر اندک پیشرفتی دارد، به خاطر سهم ۵۰ درصدی پیمانکار آن است؛ اگر اعتبارات تامین شود، امید میرود این آزادراه در سال ۹۷ بهره برداری شود.در این میان پرمشکلترین پروژه های فارس، پتروشیمیها هستند. مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس می گوید: «پتروشیمیها مشکلات بسیاری دارند. هم اکنون پتروشیمیهای داراب، جهرم، ممسنی و فسا واقعا اقتصادی نیستند ولی به خاطر تعهدات دولتهای قبل چاره ای جز اجرای آنها نداریم. ضمن اینکه بسیاری از پروژهها به صورت پراکنده در استان قرار گرفته اند.»رحیمی حساب نشدهترین پروژه دولت قبل را مسکن مهر میداند؛ پروژه ای که روی گسل ساخته شد تا دولتمردان آن زمان بتوانند استفاده تبلیغاتی خود را از آن ببرند. بیراه نخواهد بود اگر مسکن مهر را از مقصران رکود امروز در اقتصاد کشور بدانیم. آخر، این پروژه صنعت ساختمان را به عنوان اصلیترین صنعت کشور از رونق انداخت و وضع کنونی را پیش آورد. رحیمی می گوید: «آن دسته از افرادی که به واسطه مسکن مهر صاحب خانه شدند تنها در زمان ورود به خانه های جدید شاد بودند وگرنه بعد که مشکلاتش را مشاهده کردند دیگر از شادی آنان چیزی باقی نماند. البته ما خود را متعهد به حل مشکلات دوره قبل میدانیم.»شاید یکی از اصلیترین پروژه هایی که دولت باید در آن مشارکت کند، مترو شیراز باشد. با این حال طی همه سالهای اخیر دولت اعتبارات کمی را به این پروژه اختصاص داده و اگر شیراز هم اکنون ۱۰ کیلومتر مترو دارد و تا پایان سال آن را به ۲۴ کیلومتر میرساند به خاطر همت شهرداری است. با این حال علیرضا پاک فطرت، شهردار شیراز به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «برای مترو شیراز ۱۱۰ میلیارد تومان اعتبار دیده شده ولی دولت در سال ۹۴ حتی یک ریال هم اعتبار نپرداخته است؛ البته عزم ما برای بهره برداری از کل خط یک تا پایان سال جزم است؛ حتی اگر برخی پروژه های عمرانی را برای تزریق اعتبار به مترو متوقف کنیم.»مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس هم می گوید: «دولت تا جایی که توانسته کمکهای مستقیم و غیرمستقیم داشته ولی پیشنهاد ما این است که خیلی بند ناف پروژهها را به اعتبارات دولتی گره نزنند.»بدون کمک دولت، بعید به نظر میرسد که دیگر خطوط مترو شیراز بتوانند ساخته و افتتاح شوند؛ هرچند پروژه خط دو متروی شیراز با قوت در حال اجراست؛ البته به همت شهرداری.یکی دیگر از پروژههایی که البته نیاز است به سرعت اعتبارات آن تامین شود، تصفیه خانه شماره ۲ شیراز است. به ویژه اینکه اکنون فاضلاب صدها هزار شیرازی بدون اینکه وارد تصفیه خانه شود به شبکه فاضلاب وارد می شود و در نتیجه شاهد بحران های زیست محیطی زیادی هستیم. آن طور که ا… بخش نظر پور، مدیرعامل آبفای شیراز می گوید؛ این پروژه ۸۰ درصد پیشرفت عمرانی دارد، تاکنون ۱۰۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده و نیازمند ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار دیگر است.
نیاز به مجموع اعتبارات ۱۷ سال فارس
آن طور که علی سلحشوری، معاون هماهنگی برنامه و بودجه سازمان مدیریت برنامه ریزی فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید، در فارس ۲ هزار و ۷۰۰ پروژه تکمیل نشده وجود دارد که بسیاری از آنها از نظر مکان یابی، درست جا نمایی نشده اند؛ او ادامه میدهد: «پروژه های عمرانی بسیاری به صورت کارشناسی نشده در دولت های گذشته شروع شده و به صورت نیمه تمام به دولتهای بعد ارث رسیده است. به همین خاطر اکنون در فارس ۲ هزار و ۷۰۰ پروژه تمام نشده داریم که باید برای تکمیل، به آنها ۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار تزریق شود؛ این یعنی مجموع اعتبارات ۱۷ سال استان به شرط آنکه اعتبارات به طور کامل تخصیص یابد.»جانمایی نادرست پروژههای عمرانی البته ماجرای دولتهای نهم و دهم نیست و پیشینهای دراز در کشور دارد. نمونه اش وضعی که اکنون اصفهان از نظر زیست محیطی به آن دچار است.
جانمایی نادرست کارخانه بزرگ در اطراف کلانشهر اصفهان باعث شده که هوای این شهر اغلب آلوده باشد و هزینه جانی و درمانی بسیاری روی دست دولت و مردم این شهر بگذارد. حال باید پرسید که آیا نباید از تجربه این استان همسایه عبرت گرفت و تا دیر نشده از اجرای پروژه های کارشناسی نشده در فارس جلوگیری کرد؟ چه اینکه هم اکنون وضعی شبیه استان اصفهان در دشت زرقان قابل مشاهده است.
