شهری فرورفته در خواب سرمایه

«خبرجنوب» نوشت: انبوهی پروژه پر زرق و برق که می تواند صنعت گردشگری را در شیراز متحول کند. طرحی برای عبور تله کابین از فراز باغهای قصردشت، طرحی دیگر برای عبور تله کابین از کوهپایه تا بابا کوهی به اضافه هزار و یک پروژه سرمایه گذاری دیگر. از شهربازی و مرکزهای تفریحی گرفته تا ساخت هتل و … . اما تقریبا هیچ کدام از این پروژه ها طرفدار ندارد.

اگر هم گاهی سر و کله یک سرمایه گذار پیدا شود، ترجیح می دهد پولش را در ساخت مجتمع های تجاری بیندازد و به محض تکمیل پروژه مغازه ها را فروخته سود خود را بردارد و از فارس برود. اگر خیلی ساده بخواهیم بگوییم، سرمایه گذاران تمایلی به سرمایه گذاری در شیراز نشان نمی دهند؛ آنها بیش از هر چیز از بازگشت سرمایههایشان نگران هستند. تجربههای گذشته باعث شده آنها هرچه کمتر نسبت به آینده سرمایهگذاری در فارس امیدوار باشند و همین موضوع آنها را نسبت به سرمایه گذاری در داخل استان بی رغبت می کند؛ اما به راستی چرا این گونه است؟

شهر پاساژها
شیراز را باید شهر پاساژها و مجتمعهای تجاری نامید؛ همین الان بیش از ۷۰ هزار واحد صنفی در این شهر فعال است و هر روز مجتمعهای تجاری تازه ای سر از زمین بر می آورد. هرچه تعداد واحدهای صنفی بیشتر می شود، درآمد صاحبان این واحدها کاهش می یابد. این می شود که یک مغازه روزی میوه فروشی، روز دیگر لباس فروشی و روز بعد ساندویچی. در فارس فعالیت تولیدی هم پیشینهای ندارد و کمتر کسی به خود زحمت تولید می دهد؛ چه اینکه تولید به خاطر بوروکراسی خاص خود چندان پر جذبه به نظر نمی رسد.
شهرداری هم به خاطر وابستگی به درآمد ناشی از ساخت و ساز به حضور سرمایه گذاران در این بخش مجال حضور می دهد. تعداد انبوه جوانان بیکار هم باعث می شود که آنان مغازه داری را آبرومندترین «شغل» برای خود بیابند. این می شود که اگر سرمایه گذار می خواهد وارد عرصه اقتصاد در فارس شود، کفشهایش را نه برای تولید بلکه برای ساخت مجتمع تجاری ور می کشد و سود حاصل از ساخت این مجتمعها هم اغلب صرف رونق اقتصاد استان نشده و سر از استانها و کشورهای دیگر در می آورد.
با تعداد بالای بیکاران و اینکه جوانان مغازه داری را کم ریسک تر از دیگر کارها می بینند سرمایه گذاران هم اغلب بیشتر به ساخت مجتمعهای تجاری رغبت نشان میدهند چون برای محصولشان تقاضا وجود دارد.
اگر هم در آغاز وعده راهاندازی سینما و شهربازی میدهند، بعد از اینکه واحدهای تجاری خود را به فروش رساندند، زیر قولشان میزنند. ضمن اینکه در شیراز بر خلاف شهرهایی چون اصفهان و تبریز که همواره صنایع بزرگ طرفدار داشته – برای نمونه ذوب آهن در اصفهان و ماشین سازی در تبریز- افراد به داد و ستد و دلالی مشغول بوده اند. اما در سالهای اخیر در روی پاشنه تازه ای چرخیده است و شیراز چنان از مرکزهای تجاری اشباع شده که وقتی پا به پاساژهای بزرگ میگذارید با انبوه مغازههای خالی و بدون فروشنده روبرو می شوید.
اینها همه در شرایطی است که شهرداری مدام بستههای سرمایه گذاری تشویقی در زمینه توسعه صنعت گردشگری، مرکزهای تفریحی و… در نظر می گیرد اما کمتر سرمایه گذاری تمایل به سرمایه گذاری در این بخشها نشان می دهد.

سرمایه گذاران از چه می ترسند؟
ترس سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در شیراز ریشه تاریخی دارد. اتفاقات کوچک و بزرگ باعث شده سرمایه گذاران کمتر نسبت به سرمایه گذاری در کلانشهر شیراز علاقه مند باشند و اگر گاهی در قالب پروژههای تجاری به این شهر آمده اند، در مواردی به تعهد خود به طور کامل عمل نکرده اند؛ نتیجه همه این موارد این شده که پارک آبی صدرا هرگز ساخته و تکمیل نشد، پروژه شهر سلامت همچنان بر زمین مانده و در سالهای اخیر کمتر سرمایه گذاری به هتل سازی در شیراز تمایل نشان داده است. مواردی دیگر از این دست هم کم نیستند.

این در حالی است که در شهرهایی چون تبریز، اصفهان و مشهد به جاذبه سازی گردشگری چشمگیری دست زده اند اما شیراز ناچار است همچنان برای جذب گردشگر به آثار تاریخی خود تکیه کند؛ حال آنکه یک گردشگر وقتی یک بار از یک بنای تاریخی دیدن کند، کمتر تمایلی به بازدید دوباره از آن بنا نشان می دهد ولی گردشگران بسیاری حاضرند وقتی دوباره به یک شهر سفر می کنند به پارکهای آبی بروند و برای استفاده از امکانات آن پول بپردازند. در این زمینه شهر مشهد بیشترین توسعه را داشته و تبریز هم کمابیش موفق بوده است. اصفهان هم توانسته در نقاطی چون آتشگاه و کوه صفه تله کابین راه بیندازد، پارک آبی افتتاح کند، پروژه شهر سلامت را به پیشرفت فیزیکی بالای ۷۰ درصد برساند، پارک ناژوان و دلفیناریوم را افتتاح کند و انبوهی از جاذبههای گردشگری را بر جاذبههای تاریخی خود بیفزاید.

در شیراز اما مدام در گوش مردم از پروژههای تله کابینی مختلف و فضاهای تفریحی بسیار سخن می گویند، اما کمتر سرمایه گذاری تمایل به حضور نشان می دهد؛ این شده که شهرداری خود در مواردی به ناچار نسبت به سرمایه گذاری در پروژههایی چون هتل سازی – برای نمونه در بولوار نیایش- ورود کرده است. علیرضا پاک فطرت، شهردار شیراز اینک در این باره به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «برای نمونه، چه کسی به پروژه باغ فرزانه گفت برج؟ این اصلا برج نبود. شما وقتی از بولوار مدرس وارد شیراز می شوید به انبوهی از ساختمانهای فرسوده و نامقاوم در برابر زمین لرزه بر می خورید؛ اصلا نمی توان گفت اینجا ورودی کلان شهر شیراز است. متاسفانه بر سر برجهای دوقلو مشکل درست کردند و این از عجایب است؛ در شیراز افراط و تفریط می شود.»

شهردار می گوید: «معلوم است که این وضع سرمایه گذار را ترساند. البته کسان دیگری هم هستند که سرمایه گذار را می ترسانند. همین الان به خاطر دلایلی که نمی توانم بگویم سرمایه گذار به شیراز نمی آید. وقتی با سرمایه گذار حراستی برخورد شود تمایلی به حضور نشان نمی دهد و می رود سراغ پروژههای دیگر. وقتی قرار باشد سرمایه گذار سوال پیچ شود که این چه بود و آن چه بود، دیگر تمایلی به حضور نشان نمی دهد.»دود این وضع البته به چشم جوانانی می رود که از بیکاری در رنج هستند.

امیدوار به آینده
حالا دیگر کمتر کسی است که از بی رغبتی سرمایه گذار به حضور در فارس و به ویژه شیراز بی خبر باشد؛ با این حال غلام مهدی حقدل، رئیس شورای اسلامی شهر شیراز نسبت به آینده امیدوار است؛ او به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «اتفاقاتی که در گذشته رخ داده تاثیرات منفی دارد ولی اراده شورا و شهرداری در بحث سرمایه گذاری جدی است.
البته تحریمها بیشترین زیان را به سرمایه گذاری وارد کرد؛ ما با سرمایه گذاران بسیاری صحبت کرده ایم که به خاطر تحریمها نتوانستند سرمایه خود را به ایران بیاورند. برای نمونه از اسکاندیناوی سرمایه گذاری داشتیم که می گفت ایران بهشت سرمایه گذاران است چون سود سرمایه گذاری در شهری چون شیراز به ۵۰ و ۱۰۰ درصد می رسد حال آنکه در کشورهای اسکاندیناوی این سود نهایتا ۷ درصد است. به هر حال امیدواریم با تلاش دولت این مشکل حل شود.»حق دل در عین حال می گوید که «با کمک دولت مشکل اشتغال حل  نمی شود» و تاکید می کند که «با حضور سرمایه گذار در بخش گردشگری می توان این خلا را پر کرد»؛ او در عین حال از این می گوید که شورای شهر شیراز، شهرداری را موظف کرده که مشارکت بخش خصوصی را جذب کند: «شهرداری باید افزون بر بودجه خود ۳ هزار میلیارد تومان مشارکت جذب کند و گزارشی که تاکنون شهرداری به شورا داده امیدوار کننده بوده است و امیدواریم این سرمایه گذاری محقق شود.»دیگر دوره، دوره سرمایه گذاری دولت در بخشهای اقتصادی نیست. چه اینکه همه می دانند نهادهای دولتی بازده کافی ندارند و این است که همه شهرهای ایران در تلاش هستند بخشهای درآمدزای خود را به بخش خصوصی بسپارند.
شیراز اما انگار با رسیدن به این سطح از پیشرفت فاصله چشمگیری دارد. اگرچه شهرداری در سالهای اخیر با توسعه شهرسازی توانسته عقب ماندگی شیراز از شهرهای دیگر کشور را به شکل قابل توجهی کاهش دهد ولی هنوز در زمینه جذب سرمایه گذار و توسعه فعالیتهای اقتصادی آنان شیراز هنوز یک شهر عقب مانده به شمار می رود.