«تخت جمشید» در یک قدمی تخریب

هشدار فعالان محیط زیست و فعالان حوزه میراث فرهنگی درباره احتمال تاثیر حفر چاه های عمیق در مرودشت برای توسعه کشاورزی این روزها گریبان نقش رستم و تخت جمشید را گرفته است.
از بین رفتن سفره‌ های زیر زمینی آب باعث نشست و ترک ‌خوردن قسمت هایی از زمین در نزدیکی این دو اثر جهانی شده است. وجود زمین ‌های کشاورزی و نیاز به آبیاری آن ‌ها در مرودشت باعث شده ۱۶ هزار چاه در این منطقه حفر شود که ۸ هزار عدد از این چاه‌ها غیر قانونی است اما با گسترش کشاورزی کم‌ کم سطح آب‌‌های زیر زمینی هم کاهش پیدا کرد و عمق چاه‌ها از ۱۰ متر به ۲۹۰ متر رسیده است. حفر این چاه‌‌ها باعث شکاف خوردن دشت تخت جمشید و شکاف ‌های عمیقی به طول ۵۰ متر در نقش رستم شده است. این در حالی است که یکی از قوانین یونسکو برای ثبت جهانی آثار در فهرست خود حفظ حریم آثار است. با وجود تاکید میراث فرهنگی مبنی بر ممنوعیت حفر چاه در حریم این دو اثر جهانی، باز هم سازمان‌ های آب و منابع طبیعی برای حفر این چاه‌ ها مجوز صادر می‌ کنند. در این میان انجمن «دیده ‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران» به استاندار فارس، وزیر کشور و رئیس سازمان میراث فرهنگی نامه ‌ای نوشته و خواستار لغو مجوز حفر چاه عمیق در این دشت شده ‌اند. مسعود رضایی، نماینده شیراز در مجلس در گفت و گو با خبرنگار «تیتر شهر» گفته شخصاً به موضوع آسیب دیدگی آثار تاریخی مرودشت رسیدگی می‌کند.
*۶ چاه را پلمب کردیم
دو سال است که استان فارس رکورددار بیشترین میزان فرونشست زمین نه فقط در ایران بلکه در جهان است و به گفته کارشناسان زمین شناسی در حال حاضر ۷۰ درصد از دشت ‌های فارس در معرض فرونشست است.
مسعود رضایی منفرد، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در این ‌باره می‌گوید: متاسفانه شدت این بحران به حدی است که علاوه بر آسیب به طبیعت منطقه و اراضی بخش کشاورزی، امکان دارد این پدیده به زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب رساند. افت سطح آب‌های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین یکی از بلایا و معضلات مهم کشور و از جمله دشت مرودشت در چند سال گذشته است و به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی کشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
منفرد با اشاره به پلمب شش چاه بعد از بروز شکاف در نقش رستم و دشت تخت جمشید ادامه داد: از سال ۸۹ این چاله‌ها ایجاد شده‌ اند و تا کنون شش چاه در تخت جمشید پلمب شده ‌اند و چند سال است که اجازه حفر به آن ‌ها داده نشده است. ایجاد چاله‌های عمیق در زمین‌ های اطراف این محوطه جهانی فقط مخصوص تخت‌ جمشید نیست بلکه یک اتفاق کلی ‌تر است، میراث فرهنگی بخشی از این اتفاق است؛ کوروش محمد خانی عضو شورای فنی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید هم می‌گوید: در حال حاضر بیشترین تَرک ‌ها در مقابل تختگاه، حد فاصل جنگل پردیس و کاخ تخت‌ جمشید در فاصله‌ ۲۰۰ متری به سمت غرب وجود دارند.
ترک های نقش رستم از سال ۹۲ آغاز شده است و تعداد آن ‌ها و صدمات وارد شده بسیار خطرناک است به ‌طوری ‌که عمق آن‌ها به ۵۰ متر هم می ‌رسد. به تازگی شکافی ایجاد شده است که پایگاه میراث فرهنگی در نظر دارد تا هرچه زودتر شکاف را پر کند اما ادامه این بهره برداری از چاه‌ های آب به آینده این آثار در آینده صدمه جبران ناپذیری می‌ زند.
وی با اشاره به آغاز شکستگی لایه‌های زمین در این منطقه از سال ۹۲ ادامه می‌دهد: ‌نخست یک شکستگی یک متری در دل زمین ایجاد شد که پس از بررسی ‌های زیاد در طول چند سال، شورای فنی پایگاه میراث جهانی تخت‌ جمشید اعلام کرد که اجازه حفر چاه در زمین‌ های اطراف تخت ‌جمشید داده نمی ‌شود.
* وقتی ارگان ‌ها با هم هماهنگ نیستند
محمد خانی با اشاره به این که حدود ۱۶ هزار حلقه چاه در این منطقه وجود دارد که تنها ۸ هزار حلقه چاه مجوز دارند، اضافه می‌کند: بعد از قطعی شدن ندادن مجوز به حفر چاه در زمین ‌های اطراف تخت جمشید و اجرایی شدن آن از اوایل سال ۹۳ با وجود تلاش زیاد ما، اما باز هم سایر سازمان ‌ها مثل سازمان آب و یا منابع طبیعی که هماهنگ با سازمان آب هستند، به این چاه‌ ها مجوز می‌دهند. این در حالی است که مجوز ندادن ما فقط محدود به در نظر گرفتن امنیت آثار تاریخی نیست بلکه اجازه به بهره برداری بیش از حد از سفره‌ های آب زیر زمینی به مردم ساکن در این منطقه هم ضربه‌های جبران ناپذیری را وارد می‌ کند.
به گفته این باستان شناس، علاوه ‌بر این که تخت جمشید در معرض تهدید است، بیشتر از آن مردم و ساکنان مرودشت در معرض تهدید قرار گرفته ‌اند.
این باستان شناس ادامه می ‌دهد: هر چند در سال ‌های گذشته بخش زمین ‌شناسی دانشگاه شیراز و سازمان آب، پژوهشی را در این زمینه انجام داده ‌اند اما همچنان حفر چاه‌های آب غیر قانونی با وجود رد استعلام از سوی میراث فرهنگی ادامه دارد.
وی با اشاره به انجام یک پروژه‌ پژوهشی در این زمینه از چند سال گذشته روی این اتفاق توسط دانشگاه شیراز تاکید می‌ کند: بر اساس نتایج این پژوهش‌ ها و برای جلوگیری از آسیب بیشتر به این محوطه، دیگر نباید اجازه‌ حفر چاه در حریم تخت ‌جمشید به مردم داده شود.
محمد خانی، حریم درجه یک تخت جمشید را حدود شش هزار هکتار و حریم درجه سه این محوطه جهانی را شامل همه کوه ‌های اطراف تخت ‌جمشید می ‌داند و تاکید می‌ کند: پایگاه میراث فرهنگی تخت ‌جمشید همه تلاش خود را برای جلوگیری از پیشروی این اتفاقات در این محوطه جهانی می ‌کند.
* به زمین اجازه نفس کشیدن بدهید
با آغاز فصل برداشت محصولات کشاورزی به ویژه گندم و جو، عده ای از کشاورزان بر اساس یک باور غلط و بدون پایه علمی، اقدام به آتش زدن بقایای گیاهی می ‌کنند. آلودگی هوای ناشی از آتش ‌زدن مزارع باعث صدمه دیدن آثار تاریخی در مرودشت هم شده است.
همین چند سال پیش بود که طهمورث یوسفی مدیر مرکز زمین شناسی و دیگر کارشناسان هشدار دادند که تداوم حفر چاه در اطراف تخت جمشید باعث بروز ترک در تخت جمشید و نقش رستم می ‌شود. این در حالی که با وجود این همه هشدارها مسئولان به این موضوع رسیدگی نکردند و کا را به‌ جایی کشاندند که عمق ترک‌ ها به ۵۰ متر و تعداد چاه ها حفر شده در اطراف تخت جمشید و نقش رستم به ۱۶ هزار حلقه برسد. حریم درجه یک اثر خط قرمز آن اثر برای ثبت جهانی است اما تخت جمشید با وجود آن که شناخته شده ‌ترین اثر تاریخی کشور در سطح جهان است اما انگار حفر چاه مهم‌تر از حفظ این اثر برای مسئولانی است که بدون توجه به نابودی آن مجوز حفر چاه می ‌دهند. چاله‌هایی که می‌توانند در آینده ‌ای نزدیک برای مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان‌های تاریخی آسیب‌ های غیرقابل جبرانی به همراه داشته باشد.