قصر ابونصر میراثی باستانی از دوران ساسانیان

سایت خبری تحلیلی شیراز۱۴۰۰ بنابر رسالت خبری – فرهنگی خود در سلسله مطالبی نسبت به معرفی اماکن تاریخی – گردشگری شیراز و بیان پیشینه آنها اقدام خواهد کرد تا بلکه سهمی داشته باشد در آشنایی شهروندان پایتخت فرهنگی ایران و قدردانستن دیاری که در آن زندگی می کنند. امید است که با معرفی این اماکن ارزش شهر خود را بیشتر دانسته و آن را قربانی تصمیمات و رفتارهای نابجای خود نکنیم!

سایت خبری تحلیلی شیراز۱۴۰۰: یکی از مهم ترین آثار شیراز قصرابونصر است که به صورت بقایای بناها و یک حصار سنگی، دیوارهای آجری، ساختمان‌های خشتی و آستانه‌های سنگی فرو افتاده در شرق شیراز، بر بالای یک تپه دیده می‌شود.

تخت ابونصر

بر اساس کاوش‌های انجام شده در این محل نمونه‌های سفال و قطعات ظروف سنگی عهد اشکانی و ساسانی را با سکه‌ها و آثاری دیگر از عهد سلوکی، بدست آمده است.

بر پایه این کشفیات معلوم شد که در عهد اشکانیان بنایی محکم و محصور در آنجا احداث شده و در زمان ساسانیان هم مورد استفاده کامل بوده‌است. در زمانی که مطالعات در این محل شروع شد تخته سنگ هایی از تخت جمشید یافت گردید و باستان شناسان موزه متروپولتین مصمم شدند که به این محل آمده و یک اثر هخامنشی را از زیر خاک بیرون آورند. اما هر چه گشتند هیچ اثر هخامنشی پیدا نشد بلکه آثار اشکانی و ساسانی و اسلامی بود، آثار هخامنشی فقط همان تخته سنگ هایی بود که مانند سنگ های تخت جمشید بودند.
طبق تحقیق باستان شناسان، اشکانیان این محل را ساختند و ساسانیان ساکن بودند و بعد از فروپاشی ساسانی مدفون شده تا این که عضدالدوله دیلمی این دژ را ترمیم کرد و به نام پسرش ابونصر شهرت داده و به همین دلیل کاخ یا قصر ابونصر نام گذاری شده و به همین دلیل آثار دیلمی در این محل بسیار زیاد دیده میشود.

یکی از دلایلی که سنگ های تخت جمشید در این محل به وفور یافت شد این بود که عضدالدوله به شدت دوست داشت بنایی چون تخت جمشید درست کند و دستور داده بود که سنگهای تخت جمشید را به این محل بیاورند و در این مکان نصب کنند(البته در سال های بعد در سر جای خودش قرار دادند)تخته سنگ ها فقط در این قسمت نبودند بلکه در مسجد عتیق شیراز هم نمونه های یافت شده بود.

بقایای تخت جمشید در قصرابونصر

بعد از فروپاشی هخامنشی و روی کار آمدن سلوکیان و اشکانیان، قوم اصیل هخامنش در فارس ماندگار شدند اما قدرتی نداشته و تنها چیزی که از آنها مانده بود فرهنگ و هنر بود. این قوم در شهرهای استخر و پاسارگارد زندگی میکردند که به نام فراهخامنشی شناخته میشدند. با کاووش در قصر ابونصر باستان شناسان متوجه شدند که مردم فرا هخامنشی هم در این محل ساکن بودند.
دژ اصلی یکی از آتشکده های ساسانیان در این محل قرار داشته و این قصر تا قرن چهارم ه.ق بدون استفاده بوده تا این که به نام ابونصر نام گذاری میشود. بعد از مرگ پدر(عضدالدوله) و درگیری های میان صمصام‌الدوله با برادر زاده خود امین الدوله چند محوطه به شدت تخریب شد(شهر فناخسرو،شهر استخر)و مهم ترین اثر همین قصر ابونصر بود که با خاک یکسان گردید.(حدود ۱۱۰۰ سال پیش) در این محل همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، یافت شده که حاوی نام شیراز است.
این منطقه زمانی تجارت بسیار پر رونقی داشته و احتمالاً یک شاهراه تجاری در جنوب ایران بوده‌است.

گروه کاوش دانشگاه شیکاگو، در فاصله سالهای ۱۹۳۱-۱۹۳۳ یا ۱۳۱۰-۱۳۱۲ یک عکس هوایی هم از محوطهٔ تخت ابونصر انداخته‌اند که در ادامه می‌بینید.

یکی از کاوشگران قصر ابونصر پروفسور ریچارد فرای بوده است. در فارسی نامه ناصری که در سالهای آخر قرن سیزدهم هجری قمری تالیف یافته درباره این مکان تاریخی چنین آمده: «قصر ابونصر … فرسخی بیشتر شرقی شیراز است. بر کوه شمال قصر ابونصر چهار درگاه هر یک از سه سنگ که در بازوی هر یک از سه ذرع شاه گذشته و پهنای هر یک ذرع و نیمی بیشتر است ودر هر دو بازوی آنها از جانب داخل دو صورت آدمی از سنگ تراشیده و این چهار درگاه بر چهار جانب عمارتی بوده که درازای هر ضلعی از آن نزدیک به دوازده ذرع است و اکنون از آن عمارت جز آن چهار درگاه چیزی باقی نیست و برسنگهائی که دیوار آن عمارت بوده و افتاده است صورت آدمی و جانوران بسیار تراشیده‌اند و رنگ تمام این سنگها سیاه است و تمثال آنها بزرگ … و در داخل دره این کوه جائی است که آن را مسجد سلیمان علی نبینا و علیه السلام گویند».
این مکان با نام «تخت سلیمان» در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده‌است.

نویسنده: محمد ده بزرگی