پل کابلی شیراز، پروژه ای منحصر بفرد در زیبایی طراحی و ابتکار مهندسی کشور

بله مهدی جان.یکم تخصصی تر باید بحث بشه، ولی باز سعی می کنم روان و خودمانی توضیح بدم.
تفاوت پل ورودی جزیره قشم و پل ولیعصر شیراز مثل تفاوت هتل های “پارس” و “چمران” در شیراز هست.
اگه به هر دو تشریف برده باشید، ملاحظه می فرمایید که قطر ستونهای هتل پارس که در لابی قابل مشاهده است، اگر از قطر ستونهای هتل چمران بیشتر نباشه، کمتر هم نیست….با وجودی که هتل پارس حدودا ۱۰ طبقه و هتل چران حدودا ۲۵ طبقه است…پس علت چیست؟؟؟
پاسخ بستر مکان احداث پروژه هاست…
بستر و خاک زمین هتل پارس به علت همجواری رودخانه خشک و تشکیل از لایه های رسوبی که بوسیله حرکت آب و سیلابهای فصلی در رودخانه به مرور زمان انباشت شده اند، کاملا سست است…در حالی که هتل چمران به علت بستر سنگی و محکم تر کوه مجاورش (که بخصوص در بلوار جمهوری در قسمتهایی از کوه که برای احداث خیابان تراشیده شده قابل مشاهد است ) موفق به احداث هتلی با ارتفاع ۲.۵ برابر بیشتر، با وزن کلی ساختمان ۲.۵ برابر بیشتر، ولی با همان قطر ستون شده است…
این یعنی فشار بار مالی بیشتر به پروژه هتل پارس در حالی که در صورت جانمایی بهتر هتل پارس، هم هزینه اجرای سازه بخاطر قطر کمتر ستون ها کمتر بود، هم مساحت مفید طبقات بیشتر بود، هم ظرفیت و چیدمان پارکینگ مجموعه بهتر و بیشتر می شد…در حالی که نتیجه هم همان می شد…احداث هتلی ۱۰ طبقه…
اگر دنبال دلیل اصرار صاحب پروژه در این مکان هم هستید، به مسجد کناری آن و اتفاقات فی مابین رجوع کنید …

وزن پل و هر سازه یا ساختمانی باید به شکلی در زمین پخش شود و به آن اتصال مناسب داشته باشد. بعضی اوقات به علت نوع دانه بندی زمین، همانگونه که توضیح دادم، خاک زیرین تحمل وزن پروژه مورد نظر را ندارد، پس باید تقویت شود آن هم بوسیله شمع کوبی در زمین(مثل اجرای ستون بتنی مسلح ولی در عمق زمین).مثل اینکه شما بخواهید تابلویی به دیوار نصب کنید.در این صورت به میخ احتیاج است. و هر چه وزن خود تابلو بیشتر باشد و یا دیوار زیرین پوک و سست باشد، به میخ بزرگتر و بلندتر برای فرو کردن در دیوار احتیاج دارید…
حالا در پل جزیره قشم نیز، هم وزن سازه زیاد است(مثل تابلو) و هم بستر آن سست است(مثل دیوار پشت تابلو)، پس احتیاج به شمع کوبی های وسیع در عمق دریا وجود دارد….
در نتیجه اگر وزن پل کابلی ولیعصر شیراز با ۱ ستون به بستر آن منتقل می شود، در پروژه پل جزیره قشم، اگر فرض بر شکستن رکورد شیراز باشد و وزن کل پل ۲ کیلومتری بوسیله ۱ ستون به زمین منتقل شود، هم ابعاد و قطر ستون بشدت افزایش می یابد، هم عمق و تعداد شمع کوبی های کف دریا بشدت افزایش می یابند…و این یعنی افزایش غیر متعارف هزینه پروژه… در نتیجه وزن پل جزیره قشم توسط ستونهای بیشتر و نه یک ستون واحد به کف دریا منتقل می شود تا هم بارهای مرده و زنده وارده و وزن پل بین ستونها تقسیم شده، هم هر ستون بار و فشار کمتری به بستر وارد کند و هم هزینه های اجرایی معقول تر باشند….
پس هنوز هم رکورد پل کابلی ولیعصر پابرجاست…حتی در عکس های بالا و اکثر پل های کابلی مشابه هم پلها بوسیله بیش از ۱ ستون اجرا شده اند…
مشکل دوم پل جزیره قشم،قرار گیری ستون در آب است. زدن ستون در این حالت اجرای سازه، تابع استفاده از نوع خاصی از بتن است و بتن عادی که در خشکی استفاده می شود، قابل استفاده نیست و هزینه بیشتری دارد. پس باید طراحی پل و سایز ستون ها معقول و با توجه به هدف پروژه انجام شود…
مشکل حاد سوم در پل جزیره قشم، مشکل رطوبت هواست…
ذات پل کابلی به ذات آهن بسته است و بر خلاف بتن که فقط تحمل نیروی وزن را دارد، آهن تحمل کشش را هم دارد…مثل فلزاتی که پهلوانان خم می کنند…پس بر خلاف ستون ها که وزن سازه را به زمین می دهند و غالبا بتنی هستند، کابل های نگه دارنده عرشه پل باید فلزی باشند…چون تحت کشش هستند … فلز هم در مجاورت با رطوبت خورده می شود… این اتفاق در رنگ اتومبیل های شهرهای مرطوب و شرجی قابل رویت است…پس اجرای پل کابلی در آن منطق نیازمند مراقبت و نگهداری ویژه و دایمی پس از اجراست… بطور کلی رطوبت عمر ساختمان ها را کاهش می دهد… پس هزینه های تعمیر و نگهداری بیشتری نسبت به پل کابلی ولیعصر شیراز دارند…
معقول ترین روش اجرای پل مانند آنچه در پل معالی آباد شیراز یا در اتصال جزیره نخل به شهر دبی اتفاق افتاده، می باشد- روش پل کابلی هم روش نسبتا مناسبی است، ولی طراحی دقیق تر، اجرای نسبتا سخت تر در ایران و مراقبت بیشتر پس از اجرا در منطقه قشم دارد- ولی آنگونه که توضیح دادم، هم اجرای پل توسط تنها ۱ستون در پل جزیره قشم نا معقول است و هم با توجه به توضیحات تکمیلی، آن پروژه هم در نوع خود در ایران خاص خواهد بود، ولی ویژگی پل کابلی ولیعصر شیراز را نخواهد داشت و نخواهد شکست…
ضمنا ارتفاع کلی ستون در پل جزیره قشم به علت قرار گیری قسمت اعظم آن در آب زیاد است، وگرنه ارتفاع قسمتی از ستون پل که از دریا بیرون است، زیاد تفاوتی با پل ولیعصر ندارد…و این بخاطر موقعیت قرارگیری پل در دریاست نه ویژگی خاص پل…
در صورت علاقه به مطالعه بیشتر هم می تونید رجوع کنید به کتابهای “درک رفتار سازه ها” – “سازه در معماری” – “سازه های نوین” از دکتر گلابچی انتشارات دانشگاه تهران و کتابهای مرتبط دیگر…

ضمن اینکه پل ولیعصر یک پل شهری است اما پل جزیره قشم پلی مواصلاتی و بین شهری…
پلهای مواصلاتی ویژگی های پل قشم را دارند و در اکثر موارد بسته به موقعیت پروژه، طویل تر و مرتفع تر اند مانند همین پل میلائو …
اما پل ولیعصر شیراز در بین پل های شهری که ۲ خیابان یک شهر را به هم وصل می کنند، چه از لحاظ طول و ارتفاع، چه از لحاط نوع ساخت و استفاده از تک ستون خاص و منحصر بفرد است و فرتر از خدمات و زیرساخت های شهرسازی شهرهای ایران حرف برای گفتن دارد…