«خبرجنوب» نوشت: با اینکه فارس خاستگاه بسیاری از رشته های مختلف صنایع دستی چون خاتم، منبت، قلم زنی، کاشی هفت رنگ و دستبافت های داری است و برخی از این هنرها هم دارای مکتب خاص شیراز هستند اما هنوز تولیدات دست ساز هنرمندان این استان به درستی معرفی نشده و حتی در بازارهای فروش هم جایی ندارند! هنرها و دست ساخته هایی که نشان از ذوق و سلیقه و ابتکار هنرمندان سراسر استان دارد اما همچنان مهجور باقی مانده و کمتر کسی از چگونگی تهیه و ساخت آنها خبری دارد.زمانی که بازارهای تاریخی و فروشگاه های معتبر صنایع دستی شهری چون شیراز مملو از صنایع دستساز خارجی است و برخی از ویترینهای این مغازهها هم پر شده از تولیدات سریکاری هنرمندان شهرهایی چون اصفهان و همدان که به باور کارشناسان صنایع دستی فاقد کیفیت مناسب هستند و تنها به دلیل ارزانقیمت بودن مورد استقبال مردمی قرار می گیرد،چطور می توان انتظار داشت هنرهای سنتی رونق بگیرد.
به باور کارشناسان این حوزه، صنایع دستی تنها یک کالا برای مبادله نیست بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگیهای اقوام از طریق صنایع دستی مبادله میشود و نوعی ارتباط را ایجاد می کند.صنایع دستی، به مجموعهای از هنرها و صنایع اطلاق میشود که محصول آنها به طور عمده با استفاده از مواد اولیه بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته میشود. در هر یک از فرآوردههای این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده، به نحوی تجلی مییابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصولها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانهای است.صنایع دستی، حاصل روح ملتها و دستاورد هنرهای آموخته از نسلی به نسل دیگر است اما آنچه که در بازارهای داخلی شهرمان می بینیم کارهای دستیاند نه صنایع دستی!در اکثر فروشگاهای معتبر که همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی هم قرار دارند محصولاتی را به اسم صنایع دستی می بینیم که نه تنها فاقد کیفیت هستند بلکه خصوصیات فرهنگی هیچ قوم و نژاد ایرانی را معرفی نمیکنند چرا که اکثر این محصولات کالاهای دست چندمی کشورهایی چون هند ، تایلند و چین است ولی این روزها در بازارهای تاریخی شیراز چون سرای مشیر و بازار وکیل فروشگاه های متعددی را میتوان دید که به صورت عمده به فروش محصولات صنایع دستی از شهرهای دیگر کشور اقدام کرده اند و ویترین های این فروشگاها نیز مملو از تولیدات هنرمندان شهرهایی چون اصفهان، قم، اردبیل، زنجان و همدان است اما نکته جالب توجه این است که تولیدات هنرمندان صنایع دستی فارس هم در این فروشگاه ها وجود دارد اما دیده نمی شوند ! حتی در ویترین مغازهها هم قرار نگرفته اند و زمانی هم که علت این موضوع از فروشنده پرسیده می شود تنها یک جمله را میتوان شنید؛ (تولیدات هنرمندان صنایع دستی فارس گران است و فروشی ندارد).
آن طور که زهرا الحمدی، معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی استان فارس به بهانه روز جهانی صنایع دستی به خبرنگار ما می گوید: فروشگاههای صنایع دستی که در سطح شهر فعالیت میکنند مختارند تمامی محصولات این حوزه را به فروش برسانند و نمیتوان محدودیتی برای فروش کالا برای آنها قائل شد.
وی با بیان این که فروش محصولات و تولیدات دستساز هنرمندان باید به صورت کاملاً تخصصی دنبال شود میگوید: در فروشگاهها و بازارهای فروش تمامی محصولات عرضه میشود و در استان فارس به خصوص شهر توریستی چون شیراز این موضوع امری اجتناب ناپذیر است.وی میافزاید: هنرمندان صنایع دستی فارس فضای مناسبی برای تولید ندارند و کارگاههای این افراد فاقد استانداردهای لازم هستند. گاهاً این هنرمندان طی سالهای فعالیت حتی به فکر بیمه کردن خود نبودهاند و تنها برای گذران زندگی کار کرده اند.
وی می گوید: شاید با تشکیل اتحادیه صنفی صنایع دستی بتوان این موضوع که هم اینک به مشکل حادی تبدیل شده را رفع کرد به طوری که این اتحادیه با فعالیت خود می تواند فضا را برای عرضه محصولات و تولیدات صنایع دستی بومی استان مهیا کند.
الحمدی در ادامه این گفت و گو می افزاید: در شیراز بسیاری از رشتهها قابلیت برند شدن را دارند و باید ابتدا اختلافات تولید یک محصول از لحاظ کمی و کیفی حذف شود که البته این امر به معنای یکنواختی در تولید آثار صنایع دستی نیست چرا که در صنایع دستی هیچ دو اثری شبیه به هم خلق نمیشوند.
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی فارس می گوید : در حال حاضر بیش از ۲۰۰ هزار نفر صنعت گر در زمینه صنایع دستی در فارس مشغول به فعالیت هستند و عمده هنرمندان صنایع دستی ما در بخش دست بافته ها فعال هستند که در روستاها و عشایر حضور دارند.
الحمدی بیان میکند: فارس یکی از قطبهای تولید صنایع دستی در کشور است زیرا از ۲۵۰ رشته صنایع دستی موجود در کشور ۱۲۰رشته در این استان وجود دارد که از این تعداد ۸۵ رشته صنایع دستی در فارس فعال است.
به گفته وی رشته های خاتم سازی، قلمزنی، کاشی هفت رنگ، خوشنویسی، نگارگری، تذهیب، نقاشی قهوه خانهای، طراحی سنتی، گره چینی، گچبری، آیینهکاری، میناسازی، حجاری، جواهرسازی، چرم دوزی و نقاشی روی چرم، از جمله رشته های فعال صنایع دستی در فارس است.الحمدی اظهار داشت: مرمت نسخ خطی، جلدسازی و صحافی سنتی، مرمت آثار هنری، رفوگری، مرمت بناهای تاریخی، کتاب آرایی، قلمکارسازی، حصیربافی و معرق، سوزن دوزی، رودوزی سنتی، شیشهگری، نقاشی روی شیشه، تراشکاری روی شیشه،کاشیسازی و نازک کاری چوب از دیگر رشته های فعال صنایع دستی در استان فارس به شمار می آید.
در خصوص هنر قلم زنی شیراز که جزء مکتب های اصیل این شهر نیز محسوب می شود، سیداحمد حمیدی مدرس دانشگاه و هنرمند قلم زن شیرازی به خبرنگار ما می گوید: فروشندگان صنایع دستی، این هنر و هنرمند را نابود کرده اند.
وی با بیان اینکه بسیاری از فروشندگان صنایع دستی در شیراز تولیدات هنرمندان این رشته را به اسم تولیدات قدیمی و عتیقه به فروش میرسانند، می افزاید: متاسفانه هنر قلمزنی مکتب شیراز به رغم اصالت و ویژگیهای خاصی که دارد در ویترینهای مغازهها قرار نمی گیرد. این موضوع هم به مخاطبین خاص این هنر برمی گردد.
این مدرس دانشگاه اضافه می کند: افرادی که به دنبال خرید قلم زنی مکتب شیراز هستند انگشت شمارند و این هنر را به خوبی می شناسند، اما اگر این هنر به درستی معرفی شود به طور حتم نه تنها مخاطبین بیشتری پیدا می کند بلکه ویترین های مغازه ها نیز از این هنرهای سنتی پر می شود.
این هنرمند قلم زنی مکتب شیراز بر لزوم راه اندازی مکان های مناسب برای فروش هنرهای سنتی تاکید میکند و میافزاید: متاسفانه هنوز بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی به خصوص مردم فارس نمیدانند که قلم زنی یکی از هنرهای اصیل و قدیمی شهر شیراز است و قدمت آن به دوره ایلخانی میرسد، در حالی که قدمت هنر قلم زنی در اصفهان متعلق به دوره صفویه است.حمیدی در ادامه به تفاوت های قلم زنی مکتب شیراز و اصفهان اشاره می کند و می گوید: این تفاوت ها از ساخت قالب تا نوع طرح برمی گردد. به طور مثال در قلم زنی مکتب شیراز بیشتر از طرح های گل و مرغ استفاده می شود و نگارگریهایی که مردانی کوتاه قد و چاق را نشان میدهد اما در قلم زنی اصفهانی ها بیشتر طرحهای شاه عباسی که متعلق به دوره صفویه است بر روی ظروف حک می شود.وی در ادامه با اشاره به پی گیری برای ثبت جهانی خاتم و قلمزنی مکتب شیراز ادامه می دهد: قلمزنی و خاتم از هنرهای مکتب هنری شیراز است که همراه با دیگر مکاتب هنری در دوره ایلخانی شکل گرفت و در زمان زندیه به اوج خود رسید.
حمیدی می افزاید: مکتب هنری شیراز یکی از مکاتب منحصر به فرد است که با وجود تاثیرگذاری بر دیگر مکتبها خود تاثیر نگرفته است و هنرهای به جای مانده از این دوران بسیار قابل توجه و اهمیت هستند.
در ادامه این گفت وگو غلام فلاحپور، هنرمند استاد دانشگاه و طراح و هنرمند خاتم ساز شیراز به خبر نگار ما میگوید: عدم حمایت مسئولان از هنر خاتم و نبود بازار فروش مناسب برای این هنر سبب شده خاتم در شیراز بیرونق شود.
وی ادامه می دهد: هنرجویان خانم دیدگاه روشنتری نسبت به این هنر دارند و بیشتر جنبه هنری خاتم را در نظر میگیرند اما آقایان بیشتر جنبه مادی آن را در نظر می گیرند و به فکر شغل و کسب درآمد از این هنر هستند و طبق آمارها بیش از ۸۰ درصد هنرجویان و فعالین در این رشته هنری را بانوان تشکیل می دهند.
فلاحپور اضافه می کند: در حال حاضر بازار مناسبی برای عرضه و فروش خاتم در شیراز و فارس وجود ندارد از این رو می بینیم در اکثر فروشگاهای سراسر شهر خاتم دیگر شهرها با نازلترین قیمت و البته بیکیفیت عرضه میشود و مسئولان ما باید بدانند تولید در عرصه هنری خاتم نیاز به حمایت دارد و بیشترین مشکل خاتم شیراز، نبود بازار فروش آن است.
به گفته وی در شهر شیراز و در استان فارس بسیاری از مراکز وجود دارند که برای فروش صنایع دستی به افرادی سپرده شدند که تنها بعد مادی خاتم را میبینند و اقدام به فروش صنایع دستی غیرمرغوب و غیربومی میکنند و تاکنون کمتر مرکزی برای معرفی و فروش خاتم شیراز قرار گرفته است.
این استاد دانشگاه می گوید: نباید اماکن فرهنگی و تاریخی برای فروش برخی محصولات نامرغوب در اختیار دلالان قرار گیرد و مسئولان استان باید بین افرادی که برای هنر خاتم از جان و دل مایه گذاشتند و افرادی که به واسطه دلالی و تنها فروش صنایع دستی نامرغوب برخی از این اماکن را در اختیار دارند تفاوت قائل شوند.
همچنین حسین علی نوییگویی هنرمند تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی شیراز به خبرنگار ما میگوید: متاسفانه هنوز در شیراز یک برنامه مدون از آموزش در رشته های مختلف صنایع دستی وجود ندارد و بی تردید تنها راه نجات این هنرصنعت، پرداختن به مقوله آموزش است.
وی در ادامه بر ضرورت حمایتهای دولتی در این حوزه تاکید میکند و ادامه می دهد: در حال حاضر در عرصه تولید با مشکل مواجه نیستیم، تنها محصولات به شکل نادرستی عرضه میشود که جا دارد این مشکل هرچه سریع تر و با حمایت های بخش دولتی مرتفع گردد.
نویی گویی در ادامه می افزاید: تا زمانی که آموزش های تخصصی در حوزه صنایع دستی توسعه نیابد، تولید، فروش و حتی بازاریابی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
بنا بر این گزارش صنایع دستی، پس از جنگ جهانی دوم، با محتوای هنری و فرهنگی، مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت. در دهم ژوئن/ بیستم خرداد سال ۱۹۶۴میلادی، نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان، در نیویورک برگزارشد. در قطعنامه پایانی آن همایش، تأسیس« شورای جهانی صنایع دستی»، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویبشد. سالروز تأسیس این همایش، به عنوان «روز جهانی صنایع دستی» نامگذاری شد.
با راهاندازی شورای جهانی صنایع دستی ، صنایع دستی و سنتی، به صورت بخشی از حیات فرهنگی- اقتصادی ملتها، مورد توجه قرار گرفت. ایران، از سال ۱۳۴۷ از طریق سازمان صنایع دستی کشور، به عضویت این شورا درآمد و در مجمع آسیا و اقیانوسیه، مشغول فعالیت شد.
این شورا، در ابتدا با شمار محدودی از اعضا کار خود را آغازکرد. اما هماکنون، ۹۰ کشور جهان را تحت پوشش دارد و دبیرخانه آن، در شهر آمستردام هلند قرار دارد.
