باغ دلگشا در جبهه شمال شرقی و در سمت جنوب تنگ آب خان و نزدیک آرامگاه سعدی و در بستری کوهستانی واقع شده است. سابقه آبادانی و وجود این باغ نه تنها به پیش از دوره سلسلههای آل اینجو و آل مظفر میرسد بلکه تا پیش از اسلام یعنی دوره حکومت ساسانیان، به دلیل همجواری با مظهر کاریزی کهن و استقرار در حریم قلعه بسیار قدیمی مشهور به کهندژ بوده که بقایای آن تا نیم سده پیش بر فراز کوه مقابل قرار داشت، قطعی است.
این باغ در دشت زیر پای این قلعه و در نزدیکی مظهر کاریز سعدی که آب گازاران هم نامیده میشود واقع شده است، آب قنات سعدی از گذشته تا کنون باغ دلگشا و چند باغ دیگر و کشتزارهای اطراف را مشروب میسازد. در دوره تسلط تیمور گورکانی در فارس، این باغ و مجموعه باغ‌ها در نهایت آبادانی بوده و پس از دیدن این باغ، در سمرقند باغی بزرگ به همین شیوه به نام دلگشا احداث نمود. این باغ در دوره صفویه از باغهای مشهور به شمار میرفته و در دوره افشاریه همچنان آباد و احتمالاً مدتی در تملک میرزا محمد کلان‌تر فارس بوده است.
این باغ با مساحتی بالغ بر ۵/۷ هکتار به شماره ۹۱۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. ورودی باغ رو به جنوب، با عمارتی کرسی دار و ایوان دو ستونه به سمت جنوب و در سه طبقه در مرکز، که اطراف آنچهار خیابان است که به حصار اطراف باغ ختم میگردد، در طبقه اول عمارت، یک هشتی وسیع با چهار شاه نشین و حوض بزرگ هشت گوشی با کاشی آبی که لبه‌های آن قطعات سنگهای سرخ فام حجاری شده است.
خیابان اصلی از مدخل در ورودی تا حوض جلو عمارت امتداد یافته، در طرفین این خیابان دو باغچه از انواع مرکبات دیده میشود. در سمت (شرق و غرب) عمارت دو خیابان و در سمت شمالی ساختمان از شمال به جنوب یک خیابان، که در دو سوی این خیابان‌ها درختان کاج و سرو کاشته شده است و بقیه پوشش گیاهی باغ را درختان نارنج، نخل و گردو) و بخش عمده آن را مرکبات تشکیل میدهد. حوضی بزرگ در سمت جنوبی ساختمان در جلو ایوان دو ستونه وجود دارد که لبهها و پاشویه آن قطعات سنگ سرخ فام است و در وسط حوض یک گلدان سنگی بزرگ نصب گردیده که سابقا در آن درخت سرو بسیار زیبایی بود، که متاسفانه خشک شده و امروزه اثری ازآن نیست.
حدود نیم قرن پیش این باغ در تملک خورشید کلاه لقاءالدوله دختر قوامالملوک بود که با شوهر خود ناظمالملک در آنجا میزیست، تا اینکه چندین سال قبل از ورثه قوام خریداری گردید و در حال حاضر در تملک دولت میباشد. در سمت شمال باغ، باغچه کوچکی است که به علت احداث خیابانهایی در اطراف باغ، از ضلع شمالی، جدا شده است که این باغچه به نام باغ طاووس خوانده میشود و فاقد عمارت است، ولی دارای درختان کهنسال سرو، کاج و نخل میباشد که بین آن‌ها را درختان نارنج پوشانده است.
ba tashakkor az axhaie ziba,
che khube ke kenare in hozhaie ab sandali nasb beshe ham baraie lazzat bordan az zibaiie bagh, ham inke mardom majbur nashan rooie sandalie emarat beshinan va kami khastegi dar konan.
baz ham mamnoon
pelleie emarat manzuram bud, ba arze puzesh
فروردین و اردیبهشت این باغ با شکوفا شدن بهارهای نارنج حال و هوای دیگری داره و آدم را سرمست می کنه
باید این مطلب و گفت که بین باغهای شیراز علیرغم قدمت بیشتر مهجور مانده
من عاشق تاریخ ایران به ویژه عصر ساسانیان هستم.هر هنر و اثار و یا هر چیزی که ز این سلسله موجوده باید به بهترین نحو ازش نگه داری بشه
بعد از هخامنشیان ایران دوران باشکوه و تکرار نشدنی خودش رو در زمان ساسانیان به سر کرد
واقعا حیف که یک فیلمی در خور شایسته این سلسله مقتدر نداریم در حالی که در همه جای دنیا شاهدیم که با ساختن تاریخ نداشته اجداد خیالیشون رو به رخ دنیا میکشند و ما گیر کردیم تو ساخت آرامگاه یک شهید گمنام دم ارگ زیبای ساسانی تا خرابش کنیم
واقعا بسی جای تاسف داره.
من هم با این نظر شما کاملا موافقم. نه تنها سلسله ساسانیان بلکه در جای جای تاریخ کهن ایران زمین اشخاص و پادشاهان بزرگی چون داریوش، کورش کبیر، خشایارشا، بهرام گور، خسروپرویز، انوشیروان، امیرکبیر، مصدق و ….. بوده اند که هر کدام منشا خیر برای ایران بوده اند که متاسفانه همگی مهجور مانده اند. شما همین کشور ترکیه را نگاه کنید با ساخت سریالهایی که همه ایرانیان را پای تلوزیون میخ کوب می کنه برای خودشان تاریخ و فرهنگ ساخته اند حتی با دست یازیدن به تاریخ و تمدن ایران و دزدی فرهنگی مولوی را شاعر ترک جلوه می دهند و ما ایرانی ها با به به و چه چه پای سریالهایی چون حریم سلطان می نشینیم و تاریخ و تمدن عظیم خود را فراموش می کنیم. امیدوارم روزی فرا برسه که چشم مسئولین ما بر روی حقایق باز بشه و با معرفی تاریخ پربار ایران به جهانیان از مهجور ماندن فرهنگ اصیل ایرانی جلوگیری بشه
متاسفانه باغ دلگشا و محیط اطرافش اصلا در شان این باغ و سعدیه و قدمتش رسیدگی نمیشه
کنارش اونبر خیابان محل دپوی زباله شهرداری منطقه ۳ هست
متاسفم برای شهرداری که نمیدونه مردم کنار این باغ باید بوی نامطبوع زباله و دیدن دپوی زباله روببین و کنارش مچوز ساخت داده ….متاسفم برای مجموعه شهرداری