پاک‌شدن تدریجیِ نقش قهرمانان ساسانی

سنگ‌نگاره‌های ناموَر به نقش رجبِ فارس درشرایط بدی به سر می‌برند.
به گزارش شیراز۱۴۰۰ و به نقل از امرداد، سنگ‌نگاره‌های قهرمانان ساسانی درمَرودشت فارس در شرایط بدی به سر می‌برند و آرام آرام در حال پاک شدن از صفحهٔ روزگارهستند. پوسیدگی نگاره‌های کنده شده بر سنگ‌های سِتَبر دامان کوه مهر (رحمت) افزایش پیدا کرده است. آب از بالا به درون سنگ‌نگارهٔ شاهپور شاه و درباریان که در شمال میدان جای گرفته، رِخنه کرده است و شوَند (: باعث) پوسیدگی و ترک به مرور زمان در این نگارهٔ بی‌مانند و ارزشمند شده است. نگارهٔ موبد کَرتیر نیز روزگاری بهتر از این ندارد و دشواری‌های همانندی دارد. افزون‌بر اینکه درز‌ها و شکاف‌های نزدیک آن بیشتر شده است.
نگاره‌های نقش قهرمانان که به نقش رجب نیز ناموَر (معروف) است از نخستین نگارکَندهای ساسانی در ایران است که ارزش بسیاری نزد باستان‌شناسان، پژوهش‌گران و کار‌شناسان دارد. از سوی دیگر، برای مطالعه و شناسایی و جایگاه اجتماعی این دودمان (: سلسله) و رویدادهای تاریخی آن دوره و پس ازآن دارای ارج بسیار است.
نکتهٔ درخُور نگرش (قابل تامل) این است که پروندهٔ این میدان تاریخی بنا است به همراه نقش رستم به پروندهٔ جهانی پارسه (تخت جمشید) افزوده شود و این کار را حساستر و دشوار‌تر می‌کند. اما می‌بینیم که نه تنها مسوولان به آن چندان رسیدگی نمی‌کنند بلکه باورمند به ارزش آن‌هم نیستند و گواه این سخنان شرایط موجود آن از هر منظر که بنگریم است.
ژرفای (: عمق) فاجعه آن هنگام آشکار‌تر می‌شود که فَرتورهای (: عکس‌های) این سنگ‌نگاره‌ها را با یکی دو دهه پیش بسنجیم. آنگاه به ویرانی این نگارکند‌ها پِی خواهیم برد. هرچند بیشتر این آسیب‌ها به شوَند عوامل طبیعی بوده است، ولی امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی می‌توان جلو بیشتر این آسیب‌ها را گرفت و آن‌ها را ساماندهی کرد تا به نسل آینده سپرده شود.
مهدی فرجی باستان‌شناس در همین زمینه به اَمرداد می‌گوید: «شوربختانه این دشواری‌ای است که اگر نگوییم همگی که بیشتر سنگ‌نگاره‌ها و نگارکند‌ها و سنگ‌نبشته‌های تاریخی و اسلامی با آن دست به گریبان هستند. رویش گیاهان، ویرانی‌های انسانی و جوی بیشترین مواردی است که این یادمان‌ها با آن روبه‌رو هستند».
این باستان‌شناس پایگاه میراث فرهنگی آپاپیر (ایذه) خوزستان ادامه می‌دهد: «برخی برآنند با ریختن دوغاب سیمان بر روی شکاف‌ها از بالا این کاستیِ (: نقیصه) آب‌ریزی را درمان کنند. اما آیا این تنها راه چاره است؟».
فرجی می‌افزاید: «ورود سیمان به درون شکاف‌ها در آینده می‌تواند به گستردگی وگرفتگی (انبساط و انقباض) انجامیده و شکاف را بیشتر کند. هم اکنون بهترین روش پاسداری و حفاظت از این بازمانده‌ها، زدن سازه‌های فضایی سازگار با منظر فرهنگی- تاریخی آن است».
وی دربارهٔ ارزش و برجستگی این یادمان به امرداد می‌گوید: «نقش رجب به شوَند اینکه نمونه‌های نخستین باشَندگی (: حضور) بانوان درباری در این دوره را نشان می‌دهد که با ستونی از بخش دیگر جدا شده و در واقع در اندرونی نمایان شده‌اند، و با باشندگی ولیعهد شاهپور یکم ارزش بیشتری می‌یابد، باید بهترین روش (: وجه) حفاظتی در حال حاضر که‌‌ همان سازه‌های فضایی است را برای آن‌ها به‌کار بست».
به گزارش امرداد، این کنده‌کاری‌ها که از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین بازمانده‌های فرهنگی زمان ساسانی بوده و بر برخی از بازمانده‌ها‌ی بی‌مانند به‌جا مانده از زمان ساسانیان در نقش رستم هم پیشی دارد، ارزش ویژه‌ای نزد باستان‌شناسان و پژوهش‌گران دارد.
این نگاره‌ها که نمایانگر شیوه دگرگونی روش و سبک کنده‌کاری، و نیز بازتابی از کارکردهای انجام شده به وسیلهٔ پادشاهان است، بیشتر در کنار چشمه، رودخانه، کوه و یا شهرهای مورد پسند (: علاقه) پادشاهان پدیدارشده است. شوند دیگر این گزینش (: انتخاب) را می‌توان یادآوری گذشته با‌شکوه و پرنازش (: افتخار) دولت هخامنشی دانست. که آرامگاه‌های شهریارانش در منطقه نقش رستم قراردارد.
بازمانده‌های برجای مانده در نقش قهرمانان یا نقش رجب به ترتیب از سمت چپ وابسته (: متعلق) به نگارهٔ شاهپوریکم و خانواده‌اش- نگاره کرتیر، موبد موبدان- تاج‌ستانی اردشیر بابکان و تاج ستانی شاهپور یکم است.
نقش قهرمانان در سه کیلومتری شمال پارسه (تخت جمشید)، در راه جاده شیراز- اسپهان (اصفهان) در دامنهٔ کوه مهرو در یک فرو‌رفتگی به گونهٔ نیم‌دایره جای گرفته است که در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی با شمارهٔ ۲۲ در سیاههٔ یادمان‌های ملی به ثبت رسیده است.

آب درون نگاره شاهپور شاه رخنه کرده و این یادمان رو به ویرانی است

سنگ‌نگاره تاج ستانی شاهپور شاه در نقش رجب مرودشت پارس

نگاره موبد کرتیر و سنگ‌نبشته پهلوی آن

سنگ‌‌‌نگاره تاج ستانی اردشیر یکم،بنیادگزار شاهنشاهی ساسانی

آیا به‌راستی بنا است این یادمان در پرونده جهانی پارسه جای گیرد؟

نگاره شاهپور یکم ساسانی و درباریانش

پوسیدگی روزافزون نگاره‌های ساسانی

«نظرات، فقط به صورت نوشتار پارسی و مرتبط با موضوع منتشر می‌شوند»
«با ورود به این لینک، وارد قسمت بحث آزاد شوید»