از جمله جلوه های تاریخ و فرهنگ کهن ایران زمین که در شیراز همچنان پا برجاست و ویژگی منحصر به فردی برای این شهر فرهنگی به شمار می آید وجود مفاخر و یادمان های کهن از جمله مفاخر و یادمان های فرهنگی دوره زندیه است که مورد استقبال میهمانان و مسافران نوروزی قرار دارد.
به گزارش شیراز۱۴۰۰ به نقل از خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی، شیراز را از آن رو بسیاری به شهر یادمانهای تاریخی و فرهنگی ایران زمین می‌شناسند که جلوه‌های تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی و اسلامی در این کلان شهرگسترده است و رد پای زندگی مدنی در آن از دیر باز وجود داشته است.
آثار و یادمانهای دوره زندیه که اغلب با پسوند وکیل شناخته می‌شود به صورت ارگ کریمخانی، بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل، دیوانخانه و عمارت کلاه فرنگی باغ نظر است و این روز‌ها پذیرای میهمانان نوروزی است.
وکیل از آن رو در ادامه نام این عمارت‌ها آمده است که کریم خان زند را وکیل الرعایا می‌نامیده‌اند.
آنچه اهمیت وجود این آثار را دو چندان می‌کند علاوه پیشینه فرهنگی و تاریخی ساخت بناهای آن توجه به حقوق شهروندی و احترام به مدنیت و تمدن زندگی شهری در دوره حکومت کریم خان زند در ایران زمین بوده است که همچنان رگه‌هایی از این نوع نگاه به زندگی مردم در این آثار متجلی است.
ارگ کریمخانی که محل زندگی کریم خان زند بوده است و بیشترین بازدید کننده را در بین میهمانان نوروزی دارد، مهم‌ترین و بزرگترین بنای دوران زندیه است، ارگ مرکز حکومتی شیراز در دوران کریم خان بوده و همچنان در محل مجموعه آثار تاریخی زندیه شیراز پا برجا است.
این مکان که قبل از انقلاب از آن به عنوان زندان شیراز استفاده می‌کردند آسیب‌های فراوان دید، طوری که یکی از چهار برج آن در آستانه فرو ریزی قرار گرفت.
در سالهای بعد از انقلاب همه حواشی و ساختمان‌های پیرامونی ارگ تخریب شد و بنای ارگ ازپیرایه‌ها و بافت‌های فرسوده پیرامونی آزاد گردید و با مرمت و استحکام بخشی از تخریب و فرو ریزی نجات یافت.
مساحت ارگ کریمخانی چهار هزار متر مربع است و ارتفاع دیوارهای آن به ۱۲ متر می‌رسد در چهار گوشه ارگ چهار برج بزرگ وجود دارد که ارتفاع هر کدام از آن به ۱۴متر می‌رسد.
کاشیکاری هفت رنگ سر در ارگ کریمخانی که روایت داستان کشته شدن دیو سپید به دستم رستم پهلوان ایرانی است متعلق به دوران قاجار است اما از زیبایی و جلوه خاصی برخوردار است.
برای ورد به ارگ کریمخانی از ضلع شرقی ارگ می‌بایست از هشتی جلوی آن بگذری و وارد حیاط ارگ شوی، در حیاط ارگ حوض بزرگی قرار دارد که اطراف آن ساختمان‌های شاه نشین تعبیه شده است.
معماری ارگ کریمخانی بیش از هر چیز مورد توجه میهمانان نوروزی قرار می‌گیرد، معماری این بنا برگرفته از معماری آثار باستانی دوره صفویه است اما روح معماری فارسی در آن دمیده شده و به شکل یک سبک تازه جلوه گر شده است.
با اجرای طرح احیای مجموعه تاریخی زندیه در شیراز و احداث زیر گذر زند اقدامات اولیه برای استفاده بهینه از ارگ کریمخانی آغاز شد، این مکان چندسالی نیز به عنوان بخش اداری اداره کل میراث فرهنگی فارس مورد استفاده قرار می‌گرفت.
محیط خارجی و پیرامونی ارگ نیز زیباسازی شده و چشم نواز میهمانان و مسافرانی است که از شیراز و آثار دوره زندیه دیدن می‌کنند.
حمام وکیل نیز از آثار زیبای دوره کریمخان زند است، این بنای تاریخی اکنون به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از جمله مکان‌هایی است که در زمان کریم خان زند در جهت رفاه مردم بنا شده است.
بنای حمام وکیل نیز که به صورت حمام‌های قدیمی ایران ساخته شده دارای گلخن و سکوهایی است که اکنون به صورتی زیبا برای نشستن آراسته شده است در سقف حمام وکیل داستان‌های ایرانی و قصص قرآن کریم به صورت کنده کاری شده به چشم می‌خورد و در وسط آن نیز حوضی زیبا قرار دارد.
بازار وکیل هم که در بین میهمانان نوروزی مشتری فراوان دارد از جمله بناهای تاریخی و دیدنی شیراز است که مرکز رونق و معیشت شیراز در دوران کریم خان زند به شمار می‌رفته است.
این بازار اکنون نیز محل خرید و فروش و آمد و شد شهروندان است و محل عرضه بسیاری از صنایع دستی، پارچه و محصولات دیگر در شیراز قلمداد می‌شود.
بنای بازار وکیل در محل موسوم به درب شازده در شیراز قرار دارد و در نزدیکی مسجد وکیل ساخته شده است، نزدیکی این بازار به مسجد وکیل یاد آور این موضوع است که تجارت و کسب و کار در ایران دوران زندیه نیز همراه با تدین و دینداری بوده است و بازاریان با تعطیل کردن بازار برای عبادت و راز و نیاز به مسجد می‌شتافتند.
بازار وکیل به صورت راسته‌های شمالی – جنوبی و شرقی غربی ساخته شده است و در وسط این دو راسته عمارتی چهارتاقی وجود دارد که با گذشت دو قرن از عمر آن همچنان پا برجا و ماندگار است.
درهرراسته از بازار وکیل چهل حجره قرار دارد که در حاشیه آن کاروانسراهایی موسوم به کاروانسرای یزدی‌ها و کاروانسرای روغنی وجود دارد.
بازار ترکش دوز‌ها، بازار علاقه بندان، بازار شمشیر گر‌ها و بازار مسگر‌ها نیز از جمله مکان‌های بازار وکیل است که از آن‌ها فقط نامی بر جا مانده و اکنون محل عرضه کالاهای لوکس و امروزی است.
آهنگ موزون چکش بر مس در بازار مسگر‌ها خود حکایتی شنیدنی دارد که این صدا نیز امروز خاموش شده و بازار مسگر‌ها به مرکز عرضه کالاهای خارجی تبدیل شده است.
معماری زیبای بازار وکیل دیدنی است، در سقف این بنا که در معرض آسیب جدی قرار دارد دریچه‌هایی قرار دارد که نور را به طور مستقیم به داخل بازار می‌تاباند.
در حاشیه بازار وکیل بنای سرای مشیر قرار دارد این بنا اگر چه متعلق به دوران زندیه نیست اما از زیبایی خاصی برخوردار است و محل عرضه صنایع دستی و قدیمی در شیراز است.
سرای مشیر در دوره قاجاریه توسط میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک یکی از نیکوکاران شیرازی ساخته شده است.
از دیگر بناهای دیدنی و زیبای دوران زندیه در شیراز که با استقبال میهمانان نوروزی مواجه است عمارت کلاه فرنگی یا موزه پارس است، این بنا در محلی موسوم به باغ نظر قرار دارد و با درختان نارنج احاطه شده است.
عمارت کلاه فرنگی ساختمانی هشت ضلعی است که محل تشریفات و پذیرایی از سفرا و میهمانان خارجی کریمخان زند بوده است. این بنا اکنون به موزه پارس تبدیل شده و مجموعه‌ای از آثار تاریخی در آن نگهداری می‌شود.
نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی کاشیکاری و مقرنس است و در سه ضلع آن نیز حوض زیبایی قرار دارد که در بالای آن با کاشی تصاویر گل و مرغ نقش بسته است.
یازده نقاشی زیبا اثر آقا صادق نقاش معروف دوره زندیه در این عمارت وجود دارد و حوض کوچکی از جنس مرمر نیز در وسط ساختمان کلاه فرنگی دیده می‌شود.
مجموعه‌ای از قرآن‌های نفیس خطی، ظروف سفالی و مفرغ، مجموعه‌ای از شمشیرهای زیبا و شمشیر کریمخان زند در این موزه نگهداری می‌شود.
مسجد وکیل نیز از بناهای زیبای دوره زندیه است، مسجد وکیل که بنام مسجد سلطانی نیز نامیده می‌شود دارای یک شبستان با ۴۸ستون سنگی است، ستون‌های مسجد وکیل یکپارچه و با نقوش زیبا است.
منبر ۱۴پله و مرمر مسجد وکیل نیز دیدنی و زیبا است و شکوه و جلوه خاصی به این بنای تاریخی داده است، مسجد وکیل در سالهای بعد از انقلاب به عنوان مصلای شیراز محل برگزاری نماز جمعه بود.
مجموعه بناهای تاریخی و یادمانهای فرهنگی دوره زندیه درمرکز شهر شیراز قراردارد و در سالهای اخیر طرح احیای این بافت از شیرازآغاز شده و اقدامات گسترده‌ای برای آزادسازی بناهای آن انجام شده است.
بناهای تاریخی و فرهنگی زندیه در شیراز مورد بازدید و توجه مسافران و میهمانان نوروزی قرار می‌گیرد و شناسه مهمی برای شیراز به عنوان پایتخت فرهنگی ایران زمین قلمداد می‌شود.
آثار تاریخی و یادمانهای فرهنگی دوره زندیه هر سال جایگاه خاصی در بین بازدید کنندگان نوروزی دارد و معمولا همه مسافران و میهمانانی که به شیراز می‌آیند از این بنا‌ها دیدن می‌کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس گفت: از ۲۸ اسفند سال گذشته تا کنون ۲۰۹ هزار و ۳۶۹ نفر اقامت شب در فارس ثبت شده است.
مصیب امیری، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایرنا افزود: این تعداد در هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مدارس و کمپ‌های موقت ساکن شده‌اند.
وی ادامه داد: همچنین از ۲۵ اسفند سال گذشته تا کنون ۱۷۵ هزار و ۶۹۲ نفر از اماکن گردشگری و تاریخی استان بازدید داشته‌اند.
