آرامگاه فراهخامنشی و اُستودان‌های ساسانی نامدار به «تَنگ زندان» در منطقهٔ مَرودشت در بد‌ترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته و در گوشه‌ای به حال خود رها شده‌اند. درون آرامگاه فراهخامنشی (: پس از هخامنشی یا هم‌روزگار اشکانی) که دارای ارزش بسیار فراوانی است انبوه زباله، نایلون و غیره ریخته شده و چهرهٔ زشت و ناخوشایندی را به جا گذاشته است. گُل‌سنگ‌ها نیز، در جای‌جای این یادگاری‌های کهن ریشه دوانیده و شوَند (: باعث) پوسیده شدن و پدیداری (: ایجاد) شکاف و ترک در میان سنگ‌های این یادمان‌ها شده و رَوند ویرانی آن را شتاب بیشتری بخشیده است.
به گزارش شیراز۱۴۰۰ و به نقل از اَمُرداد، درآغاز جادهٔ خاکی و نامناسب این بازمانده (: اثر)، انبوه زباله‌های خانگی رها شده و بوی بد آن اندک بازدیدکننده و گردشگران را فراری می‌دهد. از دگرسو، بخش‌هایی از سنگ‌های اُستودان‌ها درگذشته شکسته و سوراخ‌هایی را به وجود آورده که با گذشت زمان و به آرامی، شکاف آن‌ها بیشتر خواهد شد.
با همهٔ این رویداد‌ها، این یادمان ارزشمند بدون شناسایی (: معرفی) و شناسنامه (: تابلو) در دل کوهی غریب افتاده و روزگارش ناخوش است. اما برخی از مدیران سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌گویند، به شوَند نبود بودجهٔ کافی بهتر است این یادمان‌ها نا‌شناس بمانند! پُرسمانی (: مساله‌ای) که با شعار دولت تازه و سخنان پِیاپی مدیران فرهنگی آن مبنی بر گسترش و پیشرفت (: رونق) گردشگری همخوانی نداشته و ناسازگار است.
درچند سال گذشته و در پِی رسیدگی نکردن و بی‌توجهی نهادهای فرهنگی کشور به ویژه سازمان میراث فرهنگی به یادمان‌های ملی، بیشتر بازمانده‌های (: آثار) تاریخی- فرهنگی ایران درخطر نابودی کامل جای گرفته‌اند. از سویی دیگر، میراث فرهنگی که سرپرست (: متولی) اصلی این بازمانده‌ها به شمار می‌آید، تنها به انگیزهٔ کمبود بودجه و نیروی کار دست بر روی دست گذاشته و این یادمان‌های ارزشمند را به حال خود رها کرده است.
به باورکار‌شناسان و باستان‌شناسان این یادمان ملی از این روی ارزشمند است که دو دورهٔ تاریخی را درکنار خود جای داده که افزون‌بر میراث ملی و یادگار نیاکانی ما، برای شناخت این دوره‌ها و تاثیرپذیری آنان از پیشینیان و یک دیگر و مطالعات باستان‌شناسی و پژوهش‌های تاریخی در پیوند با روش و شیوهٔ درگورکردن (: تدفین) دارای ارج فراوانی است. همچنین یکی از این بازمانده‌ها که آرامگاهی فراهخامنشی است وابسته (: متعلق) به خاندان بومیِ کمتر شناخته شده‌ای است که نزد باستان‌شناسان و پژوهشگران از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. شناخت و آگاهی‌های ما از این خاندان که با نام «پَرَتَرَکَه» آنان را می‌شناسیم آن چنان اندک و ناچیز است که پاس داشت و نگه داشت یادمان‌های این گروه که تنها در استان پارس (: فارس) مرکزیت داشته‌اند بسیار بایسته (: ضروری) است و جا دارد که مدیران و مسوولان فرهنگی به این‌گونه چیز‌ها توجه بیشتری داشته باشند.
به گفتهٔ باستان‌شناسان این دست یادمان‌ها که روش در گور کردن را نشان می‌دهد بسیار مهم و ارزشمند است، زیرا هم پژوهش‌های بسیار کمی بر روی آنان انجام شده و هم شناخت اندکی از آن در دسترس حتا باستان‌شناسان است و همین ارزش آن را دو چندان (: مضاعف) می‌کند.
از ویژگی‌های این اُستودان‌ها، وجود آراسته‌های (: تزیینات) تراشیده شده، نیم ستون و سنگ‌نگارهٔ آن است. در دل این کوه، پنج اُستودان کَنده‌کاری شده که چهار تای آن وابسته به روزگار ساسانی و یکی وابسته به خاندان بومی پارس و فراهخامنشی است که بلند (: مرتفع)ترین آن شمارهٔ یک با بلندای (: ارتفاع) ۶ متر و شمارهٔ پنج نیز، دارای کمترین بلندا و دوم‌تر و بیست سانتی‌م‌تر است. استودان شمارهٔ یک ستوندار و استودان شمارهٔ چهار از دید آراسته‌ها از دیگر استودان‌ها مهم‌تر است.
این یادمان باستانی پیش‌تر به وسیلهٔ «لویی واندِنبِرگ»، شناسایی و مطالعه شده و بدون تعیین حریم است.
این مجموعه با نام «استودان تنگ زندان» و با دیرینگی ساسانی با شمارهٔ ۱۳۳۳۸ در ۲۲ اَمُرداد ۱۳۸۴ خورشیدی در سیاههٔ یادمان ملی به ثبت رسیده است.
اَمُرداد/عکس:سیاوش آریا
سه استودان ساسانی به همراه یک آرامگاه فراهخامنشی به حال خود رها شده، درصورتی که میتوانست به جاذبه گردشگری منطقه تبدیل شود.
زباله‌ها را درون آرامگاه فراهخامنشی ریخته و چهره زشتی را بوجود آورده اند.
پایه ستونی که همانند پایه ستون های هخامنشی در نقش رستم است.
با وجود این بی‌مهری‌ها چگونه به دنبال رونق گردشگری هستیم.
استودان‌های نامور به تنگ زندان در مرودشت پارس.
رویش بوته ها در دیواره ی کوه
آرامگاه خاندان محلی پَرتَرکَه که هم‌روزگار با اشکانیان در پارس می‌زیسته‌اند.
فعلا جو یجوری شده که میراث فرهنگی بخواد جم بخوره میگن قصد محاربه با خدا و پیغمبر داشته. .. رسما یک سازمان بی مصرفی شده که فقط گذاشتنش که کسی شک نکنه…
وای بر ما ملت بی فرهنگ ایران و فارس حالا دولت کوتاهی میکنه و بی ریشست ما مردم که این همه ادعا داریم پس چرا این کار ها رو میکنیم واشغال میریزیم